Abstract
To some extend this paper should be regarded as a polemic with two papers devoted to the lexem pantałyk and the phrasal verb zbić z pantałyku, recently published in “Slavia Orientalis”: Е. Николаева, С. Николаев, О сложности взаимовлияния близкородственных языков (на примере выражения сбить с панталыку), “Slavia Orientalis” 2019, no. 4, pp. 741-750; Л. Даниленко, Український пантелик та його рецепція у слов’янських мовах (до походження фразеологізму збити з пантелику), “Slavia Orientalis” 2020, no. 2, pp. 319-334. The article consists of two parts. The first presents the views revealed in the above mentioned texts. The author generally agrees with them, attempting to introduce some supplementary information and corrections concerning the chronology of the word and phrase in Ukrainian, Polish, Russian and Belorusian. In the second part, of an etymological character, both proposals have been subjected to criticism. A new approach to the issue of the origin of the lexeme and phrasal verb both has been presented. The author’s approach is restricted to the Greek etymology: special attention is paid to the original meaning of the above-mentioned lexeme and phrasal verb. Taking into account the broader context of “zbić z pantałyku” referred to in Ivan Kotlyarevsky’s poem we can come to the conclusion that in meaning the point is “to dispel somebody’s sense, reason” and such being the case – “to deprive of self-confidence, courage, cunning, craftiness, the ability to overcome any difficulties, to cause somebody confusion and disorientation, to reduce somebody to madness”.
Go to article
Bibliography
Biletskyi-Nosenko P., Slovnyk ukrainskoi movy, pidhotuav do vydannia V.V. Nimchuk, Kyiv 1966. Budziak A., Rękopiśmienna spuścizna słownikarska Iwana Wahylewycza, Kraków 2014.
Dal' V., Tolkovyy slovar' zhivogo velikorusskogo yazyka, t. III, Moskva 1980.
Danylenko L., Ukrainskyi pantelyk ta yoho retseptsiia u slovianskykh movakh (do pokhodzhennia frazeolohizmu zbyty z pantelyku), „Slavia Orientalis” 2020, nr 2.
Etymolohichnyi slovnyk ukrainskoi movy, t. V, Kyiv 2006. Halas B.K., F.S. Shymkevych yak leksykohraf i ukrainske slovnykarstvo. Kinets XVIII – pochatok XIX st., Uzhhorod 1995.
Histarychny slownik byelaruskay movy, vyp. 26, Minsk 2006.
Kotliarevskyi I.P., Eneida, Kyiv 1955.
Nikolayeva E., Nikolayev S., O slozhnosti vzaimovliyaniya blizkorodstvennykh yazykov (na primere vyrazheniya sbit' s pantalyku), „Slavia Orientalis” 2019, nr 4.
Nosovich I.I., Slovar' belorusskogo nаrechiya, Sankt-Peterburg 1870.
Nowa księga przysłów i wyrażeń staropolskich, red. J. Krzyżanowski, t. 2, Warszawa 1970.
Orzeszkowa E., Pompalińscy, Warszawa 1876.
Pavlovskiy A.P., Grammatika malorossiyskogo nerechiya, Sankt-Peterburg 1818.
Slovar' malorossiyskikh slov, soderzhashchikhsya v “Eneide” i mnogikh inykh v Malorossii upotrebitel'nykh, ispravlennyy, umnozhennyy i dopolnennyy slovami dlya cheivertoy chasti, Sankt-Peterburg 1809.
Slovar' sovremennogo russkogo literaturnogo yazyka, t. IX, Moskva – Leningrad 1959.
Slovar' russkikh narodnykh govorov, vyp. 25, Leningrad 1990.
Słownik grecko-polski, red. Z. Abramowiczówna, t. 3, Warszawa 1962.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, [w:] https://doroszewski,pwn.pl/haslo/pantalik/pantałyk/.
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński i W. Niedźwiedzki, t. IV, Warszawa 1904.
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński i W. Niedźwiedzki, t. VIII, Warszawa 1927.
Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 27, Warszawa 1999.
Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Kraków 1996.
Stachowski M., Polskie pantałyk i jego wschodniosłowiańskie, słowackie i morawskie odpowiedniki – uwagi o pochodzeniu, „LingVaria” 2017, nr 2 (24).
Triiniak I.I., Slovnyk ukrainskykh imen, Kyiv 2005.
Tymchenko Ye., Materialy do slovnyka pysemnoi ta knyzhnoi ukrainskoi movy XV-XVIII, kn. 2, Kyiv–Nеw York 2003.
Velykyi tlumachnyi slovnyk suchasnoi ukrainskoi movy, red. V.T. Busel, Kyiv – Irpin 2009.
Virgiliyeva “Eneida” na malorossiyskiy yazyk prelozhennaya I. Kotlyarevskim, Sankt Peterburg 1798.
Zwoliński P., „Życiorys językowy” Iwana Kotlarewskiego, „Slavia Orientalis” 1970, nr 2.
Go to article
en
pl
