Abstrakt
Picasso occupied a very special place within Nicolai Berdyaev’s philosophical considerations. What motivated him to assess avant-garde art was an exhibition at the art gallery owned by Sergey Shchukin in 1914. The Russian thinker became personally acquainted with the exhibition. In his attitude towards Picasso’s art, Berdyaev shows the universal category of assessment which he had applied earlier to random artistic phenomena. The philosopher gives avant-garde art the status of the verifier of spiritual changes, at the same time pointing to the evolution of people’s attitude towards both the surrounding reality and themselves. By paying so much attention to the works of the Spanish artist, Berdyaev formulates a thesis concerning the spiritual crisis of the culture occurring in statu nascendi. That is to say that he perceives avant-garde art as, on the one hand, the foreshadowing of inevitable socio-political changes and, on the other hand, a graphic equivalent of the spiritual changes which are about to happen. In the role of category which should present the direction of assessing not only Picasso’s works, but also, in a broader sense, the historical and cultural changes, Berdyaev uses the terms of crisis, freedom, beauty, humanism and spirituality. The Russian philosopher considers Picasso a helpless exposer of illusions of materialized and synthesized beauty, whose paintings are the proof of the crisis occurring in art, self-awareness and, in a broader sense, also within humanity.
Przejdź do artykułu
Bibliografia
Aksenov M.I., Pikasso i okrestnosti, Moskva 1917.
Augustyn L., Meoniczne źródło ontologii: religijno-filozoficzny wymiar wolności w myśli Mikołaja A. Bierdiajewa, „Studia Religiologica” 2000, z. 33.
Berdyayev N.A., Astralʹnyy roman. Razmyshleniya po povodu romana A. Belogo «Peterburg», „Birzhevyye vedomosti” 1916, № 1.
Berdyayev N.A., Dukh i realʹnostʹ: osnovy bogochelovecheskoy dukhovnosti, Moskva 2008, [v:] https://biblioclub.ru/index.php?page=book&id=42256.
Berdyayev N.A., Novoye srednevekovʹye (Razmyshleniye o sudʹbe Rossii), Berlin 1924.
Berdyayev N.A., O naznachenii cheloveka (Opyt paradoksalʹnoy etiki), Parizh 1931.
Berdyayev N.A., Padeniye svyashchennogo russkogo tsarstva: Publitsistika 1914-1922, Moskva 2007.
Bierdiajew M., Autobiografia filozoficzna, przeł. H. Paprocki, Kęty 2002.
Bierdiajew M., Filozofia wolności, przeł. E. Matuszczyk, Białystok 1995.
Bierdiajew M., Kryzys sztuki, przeł. M. Malzahn, „Studia Historii Filozofii” 2010, nr 1.
Bierdiajew M., Nowe średniowiecze, przeł. M. Reutt, Kraków 2019.
Bierdiajew M., O przeznaczeniu człowieka. Zarys etyki paradoksalnej, przeł. i oprac. H. Paprocki, przekład przejrzał i uzupełnił W. Polanowski, Kęty 2006.
Bierdiajew M., Picasso, [w:] tenże, Kryzys sztuki [fragmenty], przeł. M. Malzahn, „Studia z Historii Filozofii” 2010, nr 1.
Bierdiajew M., Picasso, przeł. D. Wańczyk, „Kronos. Metafizyka, Kultura, Religia” 2017, nr 2 (41).
Bierdiajew M., Wola życia i wola tworzenia kultury, [w:] idem, Sens historii. Filozofia losu człowieka, przeł. H. Paprocki, Kęty 2002.
Bierdiajew M., Zarys metafizyki eschatologicznej. Twórczość i uprzedmiotowienie, przeł. W. i R. Paradowscy, Kęty 2004.
Dmitriyeva N.A., Pikasso, Moskva 1971.
Doronchenkov I.A., Pikasso v Rossii 1910-1920-kh g. K istorii vospriyatiya, [v:] Zarubezhnyye khudozhniki i Rossiya, ch. 2, Sankt Peterburg 1991 [także w: Retrospektivnyy sbornik nauchnykh trudov kafedry zarubezhnogo iskusstva. K 250-letiyu Akademii khudozhestv, Sankt-Peterburg 2008].
Evdokimov P., Sztuka ikony. Teologia piękna, przeł. M. Żurowska, Warszawa 1999.
Gosudarstvennyy Ermitazh. Vybor Sergeya Shchukina v detalyakh, [v:] https://vk.com/@hermitage_museum-vybor-sergeya-schukina-v-detalyah-picasso.
Inʹshakov A.N., Zhivopisʹ Pikasso v zerkale russkoy kulʹtury. 1900-1920-e gody, [v:] Pikasso i okrestnosti. Sbornik statey, red. M.A. Busev, Moskva 2005.
Isupov K., Bogochelovechestvo – Bogoczłowieczeństwo – Godmanhood, [w:] Idee w Rosji. Leksykon rosyjsko-polsko-angielski, red. A. de Lazari, t. III, Łódź 2000.
Jakimowicz I., Witkacy w Rosji, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1984, nr 28.
Jung C.G., Picasso, [w:] idem, O zjawisku ducha w sztuce i nauce, przeł. R. Reszke, Warszawa 2017.
Jurkiewicz-Eckert D., „Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej” Muzeum Sztuki w Łodzi i jej znaczenie dla dziedzictwa kulturowego Europy, „Studia Europejskie” 2006, nr 4.
Khokhlova E.I., Problema cheloveka v iskusstve v kontekste razmyshleniy o krizise iskusstva moderna (na primere vozzreniy N.A. Berdyayeva i S.N. Bulgakova), „Bulgakovskiye chteniya” 2019, № 3.
Łaciak P., Struktura i rodzaje poznania a priori w rozumieniu Kanta i Husserla, Katowice 2003.
Makarova A.F., Konservatizm Nikolaya Berdyayeva: svoboda preobrazheniya traditsii, „Vestnik Svyato-Filaretovskogo instituta” 2023, vyp. 47.
Malej I., Piękno w anthroposie. Z rozważań Nikołaja Bierdiajewa o erotyce, sztuce i teurgii, „Scripta Neophilologica Posnaniensia”, t. XII: Etos piękna w nauce, sztuce i kulturze. Materiały Humanistycznego Centrum Badań „Dyskurs Wielokulturowy”, red. H. Chałacińska, St. Puppel, B. Waligórska-Olejniczak, Poznań 2012.
Malzahn M., Sztuka a kryzys kultury, Wybrane problemy filozofii twórczości Mikołaja Bierdiajewa (praca doktorska obroniona na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w 2013 r. dostępna w Archiwum).
Marcadé J.-C., Nikolaj Berdjaev et Sergej Bulgakov face à Picasso, „Revue des études slaves” 2008, t. 79, fascicule 4.
Maslin M.A., K voprosu o konservatizme Nikolaya Berdyayeva, „Tetradi po konservatizmu” 2018, № 2.
Mazurek S., Wątki katastroficzne w myśli rosyjskiej i polskiej (1917-1950), Wrocław 1997.
McCully M., A Picasso Anthology: Documents, Criticism, Reminiscences, Princeton 1997.
Mishin V., Pikasso i Rossiya, [v:] https://www.tg-m.ru/articles/4-2015-49/pikasso-i-rossiya.
Morozow und Schtschukin – Die Russischen Sammler. Monet bis Picasso, Museum Folkwang Essen 1993.
Nemcova Banerjee M., Nikolai Berdiaev and Spiritual Freedom, „Modern Age”, vol. 46, number 3: Summer 2004, [in:] https://ru.scribd.com/document/310447129/Eschatological-Metaphysics-of-NikolaiBerdiaev-Romeo-Sturzu.
Pablo Picasso 1881-1973, [v:] https://www.picasso-pablo.ru.
Paprocki H., Ziemia człowiekowi poddana, [w:] M. Bierdiajew, Sens twórczości. Próba usprawiedliwienia człowieka, Kęty 2001.
Podoksik A., Picasso. Ciągłe poszukiwania. Prace artysty w muzeach radzieckich, przeł. E. Zakrzewska, Leningrad – Warszawa 1989.
Porębski M., Kubizm. Wprowadzenie do sztuki XX w., Warszawa 1980.
Przesmycki P., W stronę Bogoczłowieczeństwa. Teologicznomoralne studium myśli Nikołaja Bierdiajewa, Łódź 2002.
Rokhas K., Mificheskiy i magicheskiy mir Pikasso, Moskva 1999.
Semenova N., Moskovskiye kollektsionery. S.I. Shchukin, I.A. Morozov, I.S. Ostroukhov. Tri sudʹby, tri istorii uvlecheniy, Moskva 2010.
Semenova N., Zhiznʹ i kollektsiya Sergeya Ivanovicha Shchukina, Moskva 2002.
Spengler O., Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii uniwersalnej, przeł. J. Marzęcki, Warszawa 2001.
Stołowicz L. Personalizm egzystencjalny Nikołaja Bierdiajewa, [w:] idem, Historia filozofii rosyjskiej. Podręcznik, przeł. B. Żyłko, Gdańsk 2008.
Symbol w kulturze rosyjskiej, red. K. Duda, T. Obolevitch, Kraków 2010.
Szubert P., Picasso i kubiści, [w:] Sztuka świata, t. 9, red. W. Baraniewski et al., Warszawa 1996.
Walicki A., Idea wolności u myślicieli rosyjskich. Studia z lat 1955-1959, Kraków 2000.
Wańczyk D., Mikołaj Bierdiajew, Picasso i zmierzch Zachodu, „Kronos. Metafizyka, Kultura, Religia” 2017, nr 2 (41).
Przejdź do artykułu