Definicja wszechobecnego w sztuce pojęcia sacrum jest dość subiektywna stąd też każdorazowo powinna być rozpatrywana przez pryzmat motywów indywidualnych i kulturowych kierujących danym autorem lub fundatorem dzieła sztuki. Przyrodniczo-krajobrazowe bogactwo Śląska wraz z tłem kulturowym i ogrodowym doby XIX stulecia, stanowi doskonały przykład pluralizmu pojęcia sacrum, które w przestrzeni założenia ogrodowego markowane może być ścieżką, rzeźbą symbolizującą rangę polityczną państwa, ogrodem samym w sobie jako darem czy wreszcie krajobrazem w ogóle.

Stanowisko mistyki w kwestii języka tkwi w polu napięć między fundamentalną niemożnością wyrażenia istoty Boga w medium języka a nakazem, względnie potrzebą, mówienia o niej. W przestrzeni pomiędzy rozciąga się mistyczne milczenie jako paradoksalny, ale efektywny sposób komunikowania i poznania. W zależności od poszczególnych mistyków, których wybór od średniowiecza do baroku został w tekście przedstawiony, otrzymuje ono ponadto różne dodatkowe aspekty.

The article discusses one of the categories of marketing chrematonyms — the names of cafés, which constitute a colourful element of the naming landscape of Upper Silesia. The analysis has several research aims: 1) discovering the naming techniques and types, 2) the presentation of structural models, 3) identifying the changes of meaning and the (con)textual functionality of linguistic units which serve as a commercial medium of evaluation. The names of cafés are presented from the perspective of cultural linguistics, sociolinguistics and pragmalinguistics, as well as the theory of semantic fields. This combined methodological approach enables the author to draw conclusions about marketing chrematonyms in the sphere of culture and language, whereas the structural-semantic analysis of the onymic description of Upper Silesian cafés reveals tendencies that confirm the fact that naming models are created in a serial way. The material presented indicates that commercial chrematonyms belong to semantically and structurally diversified naming categories. The structures show the repetitiveness of naming, the tendency for language internalization and the use of native material, including local dialects.

Jednym z głównych wymogów, określających gospodarczą przydatność kopalin, stosowanych do produkcji kruszyw są odpowiednie wartości właściwości fizyczno-mechanicznych oraz ich jednorodność. Uzależnione są one od naturalnych cech skały, jej składu mineralnego, tekstury i struktury. Charakterystyka kruszyw oraz stawiane im wymagania techniczne określone są w odpowiednich normach, dotyczących procedur przeprowadzania poszczególnych badań oraz sposobów interpretacji ich wyników. W bazaltoidach pochodzących z wybranych złóż Dolnego Śląska i reprezentujących różne formy intruzywne, wydzielono pięć odmian teksturalnych: afanitową, afanitowo-porfirową, porfirowo-afanitową, porfirowo-gruzłową oraz gruzłowo-porfirową. Zostały one scharakteryzowane w zakresie petrografii (tab. 1) oraz podstawowych właściwości fizyczno-mechanicznych (tab. 2). Wykazano, że najlepsze parametry techniczne posiada kopalina w odmianach afanitowej i afanitowo-porfirowej, co wynika z tekstury skały i nieznacznego stopnia jej zwietrzenia, w mniejszym stopniu natomiast związane jest z jej składem mineralnym. Dla kruszyw frakcji 10-14 mm uzyskanych z poszczególnych odmian teksturalnych kopaliny oraz ich mieszanin, wykonano badania odporności na ścieranie (mikro-Deval) i rozdrabnianie (Los Angeles) według norm PN-EN 12620: 2008 i PN-EN 13043: 2004. Stwierdzono, że kruszywa reprezentujące większość odmian stanowią materiał o bardzo wysokiej jakości, z wyjątkiem odmiany gruzłowo-porfirowej, dającej wyrób należący do nieco gorszych kategorii. Ponadto na wybranych przykładach wykazano, jak poprzez zestawianie różnych odmian kopaliny, można zmieniać jakość uzyskiwanych z niej kruszyw, wyrażoną kategoriami LA i MDE (tab. 3). Przeanalizowano wpływ petrografii skały na zróżnicowanie parametrów kruszywa w zależności od wielkości jego frakcji (rys. 1, tab. 4) i stwierdzono, że jest ono najmniejsze w kruszywach uzyskanych z kopaliny jednorodnej i niezwietrzałej. Większy zakres zmienności obserwuje się natomiast w kruszywach pochodzących z kopaliny reprezentowanej przez różne odmiany teksturalne, w tym wykazujące przejawy wietrzenia. Możliwość określenia w złożu obszarów występowania bazaltoidów reprezentujących poszczególne odmiany teksturalne, stwarza warunki do typowania stref, z których można uzyskać surowiec o przewidywanej jakości. Może być ona częściowo zmieniana poprzez zestawianie w ustalonych proporcjach różnych odmian kopaliny przeznaczonej do produkcji kruszywa.

Budownictwo willowe po roku 1914 stanowi różnorodną i rozległą grupę obiektów. Brak systemu ich wartościowania powoduje, że ich analizy stanowią żmudny i złożony proces. Ich zasadność odnieść się może głównie do tendencji architektoniczno-urbanistycznych, w tym: ich wpływu na przestrzeń wcześniej powstałych osiedli, oceny jakości architektury w kontekście krajobrazowym i ciągłości tradycji projektowych, oraz jakości współczesnych ingerencji związanych z pracami renowacyjnymi. Szczególna ważna wydaje się ochrona objętych rejestrem willi z okresu dwudziestolecia międzywojennego, gdyż ich wartość kulturowa oraz jakość krajobrazu, które współtworzą razem z towarzyszącymi ogrodami, jest niezwykle znacząca dla tożsamości miasta.

Historia Ogrodu Zoologicznego w Opolu sięga pocz. XX w., kiedy na Wyspie Bolko, wyznaczonej przez Odrę i jej kanały, utworzono zwierzyniec. Współczesne ZOO w Opolu to kompleks nowoczesnych wybiegów i obiektów o pow. ok. 19 ha, wkomponowany w starodrzew Wyspy Bolko. W artykule przedstawiono historię i etapy rozwoju opolskiego Ogrodu Zoologicznego, scharakteryzowano układ kompozycyjny ogrodu, wskazano walory estetyczne i funkcjonalne, które stanowią o jego atrakcyjności i indywidualności.

Artykuł przedstawia wyniki badań nad uwarunkowaniami transformacji energetycznej regionów węglowych na przykładzie Śląska. Region ten jest głównym producentem węgla kamiennego i koksującego w Polsce, z 19 kopalniami i licznymi elektrowniami węglowymi. Śląsk jest wysoce uprzemysłowiony i zurbanizowany, wnosząc znaczący wkład w polski PKB. Jest jednak również liderem pod względem emisji metanu i dwutlenku węgla. W prezentowanych badaniach wykorzystano podejście bazujące na teorii „napięć-odkształceń” Alvina L. Bertranda, do badania stresu społeczno-kulturowego pojawiającego się w efekcie oddziaływania czynników zewnętrznych i wewnętrznych procesów w samym regionie. Następnie, korzystając z ram analitycznych Marca Wolframa opartych na podejściu systemowym, przeanalizowano obecne zdolności transformacyjne Śląska. Przyjęte ramy teoretyczne zakładają możliwość wnioskowania o stresie społeczno-kulturowym z przeszłych sytuacji napięć, wpływających na strukturę społeczną regionu i kształtujących przyjęte wzory adaptacji do zmian. Stres społeczno-kulturowy wyłania się jako kluczowy czynnik determinujący strategię radzenia sobie regionu i kształtuje jego zdolność do transformacji w perspektywie długoterminowej. Zaprezentowane w artykule podejście przyjmuje perspektywę, która integruje wymiar społeczno-kulturowy, społeczno-ekologiczny i technologiczny, zapewniając holistyczny obraz wyzwań i możliwości transformacji w regionie. Badania przeprowadzone były przy wykorzystaniu zogniskowanych wywiadów grupowych oraz ustrukturyzowanego kwestionariusza wywiadu. Uczestnikami badań były osoby reprezentujące zróżnicowane środowisko ekspertów i działaczy zaangażowanych w proces transformacji energetycznej Śląska – samorządowców, przedsiębiorstw, stowarzyszeń zawodowych czy działaczy społecznych.

W artykule zaprezentowano antyczeską propagandę plebiscytową na Śląsku Cieszyńskim na łamach prasy, z uwzględnieniem kolejnych numerów „Republiki”, wychodzących od stycznia do maja 1920 r., skierowanej do polskiej ludności Śląska Cieszyńskiego. Badania wykazały, że „Republika” była zaangażowana w antyczeską propagandę na Śląsku Cieszyńskim. Gazeta posługiwała się radykalnym językiem, artykuły zaś były dyskredytujące Czechosłowację i naród czeski na potrzeby agitacji za przyłączeniem regionu do II RP.

Społeczne konsekwencje końca energetyki konwencjonalnej na Śląsku.

This paper discusses selected types of native, appellative-form surnames of the inhabitants of 19th-century Cieszyn Silesia and its surrounding areas. Such appellative-form surnames (without derivative indicators) reflect the regional culture and values characteristic to, and cultivated by, the inhabitants of the region. An overview of them confirms that Cieszyn Silesia, as an ethnic-cultural borderland, stands out with its sub-regional distinctness in onymic stock. The described surnames not only reflect the values acknowledged by the inhabitants of 19th-century Cieszyn Silesia, showing the immanence of this set in the regional context, but they also depict the material and spiritual culture of the inhabitants of this region. The researcher used the semantic field method to analyse the anthroponymic material, and the sociolinguistic aspect of naming was considered when describing the collected set of appellative-based surnames, with references made to statistical research.

Artykuł podejmuje problem analizy rozpowszechnienia szczególnej techniki barokowej stosowanej w projektowaniu fasad budynków monumentalnych na Dolnym Śląsku. Po raz pierwszy metodę tę wykorzystał w swych rzymskich aranżacjach Francesco Borromini. Dlatego nazwa tej techniki pojawia się najczęściej w literaturze pod włoskim określeniem parete ondulata. Ten sposób formowania fasad rozpowszechnił się szybko krajach europejskich, gdzie przyjmowały się formy nieklasycznego baroku, w tym na Dolnym Śląsku. Metoda elewacji wklęsło-wypukłej dawała bowiem duże możliwości w kreowaniu przyciągającej uwagę architektury i umożliwiała wyszukaną aranżację wnętrz urbanistycznych o silnym oddziaływaniu na odbiorcę. Metoda parete ondulata nie została przyswojona w lokalnej architekturze śląskiej. Większość budowli, które prezentują tę formę powstała na podstawie projektów Kiliana Ignaca Dientzenhofera. Poza tym metoda w zredukowanej formie została też zastosowana w kilku przypadkach przez architektów austriackich działających na Śląsku (J. B. Peintner, Ch. Hackner). W ciasnych wnętrzach urbanistycznych technika parete ondulata umożliwiała silniejsze oddziaływanie. Jednak na Śląsku wykorzystano ją tylko w pałacowych fasadach pierzei ulicznych we Wrocławiu – pałac Hatzfeldów i Uniwersytet Wrocławski oraz drobnych formach stosowanych w architekturze w latach 1715–1740, np. w portalach. Pomimo to, tych kilka dzieł architektury monumentalnej wzniesionych na Dolnym Śląsku z użyciem omawianej techniki prezentuje się jako dzieła wybitne w skali ogólnoeuropejskiej o indywidualnych, lokalnych cechach. Ze względu na twórców, wykazują również powinowactwo z kręgiem austriackim i czeskim.

Artykuł podejmuje problem pamięci zbiorowej o czasach II wojny światowej wśród mieszkańców śląskiej wsi Bojszowy. Odwołując się do koncepcji traumy kulturowej Jeffreya C. Alexandra zadano pytanie: czy w przypadku pamięci mieszkańców badanej wsi o czasach wojny mamy do czynienia z wystąpieniem traumy kulturowej? Do analizy wybrano dwa problemy: pamięć o służbie mężczyzn w Wehrmachcie oraz pamięć o sąsiedztwie nazistowskiego obozu zagłady w Auschwitz-Birkenau (wieś znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie Oświęcimia). Odpowiedź na pytanie badawcze uzyskano dzięki analizie trzydziestu relacji zebranych techniką wywiadu pogłębionego. Badanie odtworzonych treści pamięci zbiorowej pokazało, że pamięć o służbie bojszowian w Wehrmachcie ma charakter traumy kulturowej. Pamięć o tych dramatycznych doświadczeniach przetworzona została na narrację, która odmieniła tożsamość mieszkańców wsi. Taki proces nie zaszedł w przypadku pamięci o obozie Zagłady, dlatego równie trudnych wydarzeń związanych z tym sąsiedztwem nie można ujmować w kategoriach traumy kulturowej.

Among Gierowski's research, an important place was occupied by works on the past of Silesia. He started Silesian studies that fit into socio‑economic history. He also published syntheses and source editions devoted to the history of Silesia. His research was continued by Józef Lesz-czyński and Krystyn Matwijowski. Leszczyński continued and developed his reflection on the social and legal history of Silesia. Among them, he examined the problems of peasant revolts, the situation of the poorest in Silesia during the Thirty Years' War and after its end. He studied Polish‑Silesian relations in the 17th and 18th centuries. Matwijowski conducted research on the history of Pietism and the history of everyday life in Silesia and works devoted to the past of Lower Silesian towns. Gierowski's research is inspired by Jerzy Maroń, the author of a book devoted to the Thirty Years' War in Silesia, Leszek Ziątkowski, authors part of the history of Wrocław and books about the past of Jews in Silesia. Jacek Dębicki deals with the history of culture in Silesia. Daniel Wojtucki develops studies on socio‑cultural phenomena in Silesia and Lusatia.

The article attempts to show Szczepan Twardoch’s novel Drach as a literary version of the counter- history, which constitute an alternative vision of the past. The theory of counter-history was taken from Michel Foucault’s writings Society Must Be Defended. By this conception Foucault tried to restore the history of those excluded from the offi cial historical discourse.

Ogród zoologiczny stanowi zespół dydaktyczny włączony w system zieleni miejskiej. Posiada on wartość poznawczą, rozrywkową, wypoczynkową oraz naukową. Oubliczne zespoły tego typu, bezpośrednio wywodzące się z tradycji barokowych menażerii, powstawały już od połowy XVIII wieku. Największy ich rozwój nastąpił dopiero od 2. poł. XIX wieku i w XX wieku. Problematyka artykułu dotyczy miniaturowych ogrodów zoologicznych powstałym na Górnym Śląsku przed II wojną światową. Przedstawiony zostanie ich zasób, stan zachowania praz charakterystyka na wybranych przykładach.

W zbiorze kwartników śląskich Muzeum Narodowego we Wrocławiu znajduje się unikatowy, dotąd nieokreślony typ Fbg 1109. Dotychczasowe próby ustalenia atrybucji dla tej monety oparte były na niejasnych przesłankach. Badacze umieszczali emisję tego kwartnika w księstwie wrocławskim lub świdnickim. Ponowna analiza stempli monety pozwoliła na przedstawienie nowej propozycji atrybucji.

This paper is an attempt to answer the question: can the process of historical source construction be a way of responding to national catastrophe?
The primary meaning of the word catastrophe is the unexpected but logical conclusion of a play. Although the word "catastrophe" has changed its meaning, it still retains its connotation. It is not a meaningless ending. History cannot be the cure for catastrophe in the classical sense. Its effects are well described by the idea of Pharmakon, which we can find in Plato. Pharmakon is both a medicine and a poison. A person suffering a catastrophe is not cured, but rather is inebriated by history. It is what gives one the strength to survive the trauma of catastrophe. Historians are no exception.
The second half of the article is a concrete example (case‑study) of how, under the guise of objective studies of historical documents, historians create realities that help them to relive (but not cure) the trauma of catastrophe. Often the historical source is perceived as an immutable, natural basis for the construction of a historical narrative. A historical source has no nationality, but it can obtain it. The most popular and simple way is the publication of new (or first) historical sources edition as "nationals" This article examines a specific example of the race between Polish and German historians (after 1945) on the issue of publishing historical sources concerning mediaeval Silesian history. Since the very same documents had to be published, the primacy in publication of new editions had to determine its "nationality".

Prof. Joachim Glensk należał do grona wybitnych polskich prasoznawców. Jego życiową pasją stało się jednak zbieranie i wydawanie aforyzmów. Uchodził za autorytet astrologiczny. Pod koniec życia szczególnie ważna stała się dla niego tematyka śląska i niemco-znawcza. Był też społecznikiem, angażując się działalności Konwersatorium Eichendorffa, którego był prezesem.

Chromityty, stanowiące podstawową rudę chromu, uważane są za jedne z ważniejszych surowców strategicznych. Wykorzystywane są w różnych gałęziach przemysłu jako chromity metalurgiczne, chromity chemiczne, chromity dla przemysłu materiałów ogniotrwałych i chromity dla odlewnictwa. Chromity wydobywane są głównie ze złóż magmowych, rzadziej innego typu. Złoża magmowe tworzą dwie odmiany genetyczne - złoża typu 'podiform' związane ze skałami ultramaficznymi kompleksów ofiolitowych oraz złoża 'stratiform' powstałe w wyniku magmowych procesów wewnątrzskorupowych. Niestety Polska nie posiada własnych złóż rud chromu. Na obszarze Dolnego Śląska znane są jednak dwa wystąpienia chromitytów, zlokalizowane w skałach ultramaficznych tzw. ofiolitu sudeckiego. Traktowane są one jako nagromadzenia typu 'podiform', o charakterystycznej soczewkowej budowie ciał rudnych i wyższej zawartości Al w porównaniu z wystąpieniami typu 'stratiform'. Złoże w Tąpadłach (masyw Gogołów-Jordanów) zostało w XIX i XX wieku całkowicie wyeksploatowane (wydobyto 3500 ton rudy). Natomiast drugie wystąpienie chromitytów, zlokalizowane w masywie Braszowice-Brzeźnica, nigdy nie było przedmiotem prac badawczych. W trakcie prac terenowych w masywie Braszowice-Brzeźnica znaleziono w zwietrzelinie dużą ilość okruchów chromitytów. Badania wykazały, że są to skały o teksturach charakterystycznych dla wystąpień typu 'podiform', w dużej części masywnych i groniastych. Analizy chemiczne niezmienionych części ziaren spineli chromowych wskazują, że skład ich jest zbliżony do składu spineli typowych dla chromitów dla przemysłu materiałów ogniotrwałych. Jednak późniejsze procesy metamorficzne zmodyfikowały ich skład powodując wzbogacenie w Fe i względnie w Cr, a zubożenie w Al w stosunku do składu pierwotnego. Dodatkowo, skład chemiczny całej skały wskazuje, że chromityty z Braszowic charakteryzują się parametrami technologicznymi wykluczającymi ich wykorzystanie w stanie nie wzbogaconym. Ponadto rozmiar i ilość ciał rudnych, opisanych w XIX wieku, były niewielkie. Zarówno skład chromitytów z masywu Braszowice-Brzeźnica jak i nieznaczny rozmiar ciał nie stanowią przesłanek do podjęcia ich poszukiwań, nawet przy wysokich cenach surowców chromitowych.

Józef Andrzej Gierowski’s academic profile is presented in the light of his interest in the problems of universal history in relation to events, but above all to phenomena which allow for a better knowledge and understanding of the mentality of the people of the time, their activities and their consequences. Gierowski’s studies on the history of Europe were closely linked to the history of the Polish‑Lithuanian Commonwealth (especially the period of the Saxon Wettin dynasty on the Polish throne), highlighting its international position and associations, and the resulting foreign policy of its rulers. Among the questions raised, there was no shortage of issues relating to the culture and ideology of the Baroque and the Enlightenment and, of primary interest to the researcher, the problem‑laden, not fully deciphered transition period between the two currents.
The second ‘part’ of the article emphasises Józef Andrzej Gierowski’s understanding of Europe as a certain whole, encompassing not only political history, social or economic affairs, but also cultural patterns and phenomena to which he was particularly sensitive.

Artykuł opisuje znaleziska sześciu monet rzymskich i zagadkowego przedmiotu z arabską legendą, odkrytych w latach 2000–2014 na dnie powstałego w 1939 r. Jeziora Turawskiego. Wskutek utworzenia zbiornika zalano stanowiska archeologiczne (o zróżnicowanej chronologii, od okresu rzymskiego do późnego średniowiecza), które nie mogły być zbadane należycie przez presję czasu. Przedstawione zabytki rzymskie wpisują się w ogół monet odkrywanych na terenie Śląska. Wyjątkowy jest zagadkowy przedmiot z arabską legendą, który ma częściowe analogie w odważnikach normańskich lub monetach wczesnoarabskich (mennictwo typu al-wafā lillāh).

Autorka podjęła się analizy opisów wydarzeń dotyczą-cych Śląska Cieszyńskiego w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”, jednym z ogólnopolskich tytułów prasowych dwudziestolecia międzywojennego. Analiza ponad 400 artykułów ukazujących się w okresie sierpień–październik 1938 roku pozwoliła na zauważenie, że przekazywano czytelnikom na bieżąco informacje o sytuacji Polaków na Zaolziu i międzynarodowym położeniu Czechosłowacji. Ponadto na łamach pisma pojawiały się wątki dotyczące historii i znaczenia gospodarczego tych terenów.

„Polonia” była dziennikiem Górnego Śląska założonym przez Wojciecha Korfantego. Wychodziła od 1926 roku i ukazywała się do końca okresu międzywojennego. Dziennik jest skarbnicą wiedzy na temat stosunków lokalnych na Górnym Śląsku, ale także źródłem na temat ważnych dla całego kraju problemów politycznych. Relacje na temat krajowych wydarzeń politycznych „Polonii” są istotne nie tylko ze względu na to, że obrazują regionalny punkt widzenia, ale także są skarbnicą informacji na temat konfliktu pomiędzy Korfantym a Piłsudskim.