Abstrakt
Tractatus logico‑philosophicus Wittgensteina odwołuje się do stosunkowo niewielkiej liczby autorów. Jednym z nich był nieco już dziś zapomniany Fritz Mauthner (1849– 1923). W tezie 4.0031 Wittgenstein stwierdzał, że jego własny projekt krytyki języka jest odmienny od projektu Mauthnera. Co to oznacza dla dyskusji o poprawnym rozumieniu Traktatu? W artykule argumentuję, że wynika z tego odrzucenie dwóch jego interpretacji: „zdecydowanej” oraz „materialistycznej”. Mauthner bowiem z jednej strony uważał język za niepoddający się analizie semantycznej i logicznej, zaś z drugiej strony twierdził, że największą iluzją filozofów badających język jest ich przekonanie o jego funkcji referencyjnej. Są to jednocześnie przekonania, które w Traktacie
odnajdują zwolennicy interpretacji zdecydowanej. Teza 4.0031 pokazuje więc, że są w błędzie. Ponadto Mauthner w swej krytyce referencyjnej funkcji języka kojarzył stany rzeczy bezpośrednio ze stanami w mózgu osoby poznającej. Podobny obraz relacji człowieka do świata odczytują w tezach 5.54–5.5422 reprezentanci materialistycznej interpretacji Traktatu. Ich podejście jest więc również falsyfikowane przez tezę 4.0031.
Przejdź do artykułu
Bibliografia
Arens K. (1995), Mach und Mauthner: Der Fall eines Paradigmenwechsels, w: E. Leinfellner, H. Schleichert (red.), Fritz Mauthner: Das Werk eines Kritischen Denkers, Wien: Böhlau, s. 95–109.
Berlage A. (1994), Empfindung, Ich und Sprache um 1900: Ernst Mach, Hermann Bahr und Fritz Mauthner im Zusammenhang, Frankfurt am Main: Peter Lang.
Brentano F. (1977), Die Abkehr vom Nichtrealen, Hamburg: Meiner.
Conant J. (2009), Rozjaśnienie i nonsens u Fregego i wczesnego Wittgensteina, przeł. T. Zarębski, w: A. Crary, R. Read (red.), Wittgenstein – nowe spojrzenie, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 211–256.
Dayton E. (1976), Tractatus 5.54–5.5422, „Canadian Journal of Philosophy” 6, s. 275–283.
Dehnel P. (2014), Ludwig Wittgenstein: teoria a terapia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Diamond C. (2009a), Etyka, wyobraźnia i metoda „Traktatu” Wittgensteina, przeł. P. Mroczkiewicz, w: A. Crary, R. Read (red.), Wittgenstein – nowe spojrzenie, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 181–209.
Diamond C. (2009b), Czy Bismarck ma żuka w pudełku? Argument języka prywatnego w „Tractatus logico‑philosophicus”, przeł. M. Gusin, w: A. Crary, R. Read (red.), Wittgenstein – nowe spojrzenie, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 307–341.
Gakis D. (2012), Contextual Metaphilosophy: The Case of Wittgenstein, Amsterdam: ILLC.
Hacker P. (2009), Czy próbował to zagwizdać?, przeł. P. Dehnel, w: A. Crary, R. Read (red.), Wittgenstein – nowe spojrzenie, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 409–447.
Jacquette D. (1992/1993), Wittgenstein’s Critique of Propositional Attitudes and Russell’s Theory of Judgement, „Brentano Studien” 4, s. 193–220.
Le Rider J. (2012), Fritz Mauthner: scepticisme linguistique et modernité, Paris: Bartillat.
Machlarz A. (2006), Fritza Mauthnera krytyka języka i jej konsekwencje dla metodologii nauk o kulturze, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 15, s. 49–66.
Mauthner F. (1901), Beiträge zu einer Kritik der Sprache, t. 1: Sprache und Psychologie, Stuttgart: J.G. Cotta’sche.
Mauthner F. (1902), Beiträge zu einer Kritik der Sprache, t. 3: Zur Grammatik und Logik, Stuttgart: J.G. Cotta’sche.
Mauthner F. (1906), Die Sprache, Frankfurt am Main: Rütten u. Loening.
Mauthner F. (1922), Fritz Mauthner, w: R. Schmidt (red.), Die Philosophie der Gegenwarten in Selbstdarstellungen, vol. 3, Leipzig: Meiner, s. 120–144.
Mauthner F. (1925), Die Drei Bilder der Welt – ein sprachkritischer Versuch, Erlangen: Verlag der Philosophischen Akademie.
McGuinness B. (2012), Two Cheers for the ‘New’ Wittgenstein?, w: J. Zalabardo (red.), Wittgenstein’s Early Philosophy, Oxford: Oxford University Press, s. 260–272.
Nájera E. (2007), Wittgenstein versus Mauthner: Two Critiques of Language, Two Mysticisms, w: H. Hrachovec, A. Pichler, J. Wang (red.), Papers of the 30th International Wittgenstein Symposium 5–11 August 2007, Kirchberg am Wechsel: ALWS, s. 160–162.
Ostrow M. (2002), Wittgenstein’s „Tractatus”. A Dialectical Interpretation, Cam- bridge: Cambridge University Press. Proops I. (2001), The New Wittgenstein. A Critique, „European Journal of Philosophy” 9, s. 375–404.
Puhl K. (1999), Subjekt und Körper. Untersuchungen zur Subjektkritik bei Wittgenstein und zur Theorie der Subjektivität, Paderborn: Mentis.
Revolledo Novoa Á. (2014), El „Tractatus” y la critica linguística de Fritz Mauthner, „Analítica” 8, s. 41–60.
Rusell B. (1984), Theory of Knowledge, w: tenże, The Collected Papers, vol. 7, London: George Allen & Unwin.
Sass L. (2017), Głębokie niepokoje. Uwagi o Wittgensteinie jako antyfilozofie, przeł. K. Rychter, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 26, s. 7–70.
Seron D. (2021), Brentano and Mauthner on Grammatical Illusions, w: A. Dewalque, C. Gauvry, S. Richard (red.), Philosophy of Language in the Brentano School: Reassesing the Brentanian Legacy, London: Palgrave Macmillan, s. 77–94.
Weiler G. (1970), Mauthner’s Critique of Language, Cambridge: Cambridge University Press. Wittgenstein L. (2000a), Dociekania filozoficzne, przeł. B. Wolniewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wittgenstein L. (2000b), Tractatus logico‑philosophicus [cyt. jako TLP], przeł. B. Wolniewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Przejdź do artykułu
pl
en
