W artykule zarysowuję egzystencjalną interpretację etiudy Romana Polańskiego Dwaj ludzie z szafą (1958). Pomimo sporej liczby publikacji traktujących o twórczości Polańskiego nadal brakuje pracy, która wprost i pierwszorzędnie ukazałaby filozoficzno-egzystencjalny potencjał tej wczesnej krótkometrażówki. Wywód został podzielony na pięć części. W pierwszej z nich przyglądam się zagadnieniom samotności i obcości prezentowanym w filmie Polańskiego. W drugim kroku nawiązuję do rozpoznań wybranych filozofów egzystencjalnych (J. Ortega y Gasset, E. Lévinas, J.-P. Sartre, A. Camus). W trzeciej części kreślę specyfikę charakterys-tycznych dla filmu motywów groteski i absurdu, uwypuklając ich związek z problematyką samotności. Następnie interpretuję film w kontekście autentycznego sposobu egzystowania, odwołując się do spostrzeżeń M. Heideggera i akcentując rozziew między „byciem sobą” a przynależnością do wspólnoty (społeczeństwa). W ostatniej części proponuję psychologiczno-egzystencjalne odczytanie etiudy Polańskiego, zwracając uwagę na psychologiczne uwarunkowania ludzkiej egzystencji.

Tadeusz Rittner steered clear of political themes in his dramas with the single excep-tion of the Wrogowie bogaczy (The Enemies of the Rich). First performed in 1921, the play exposes the insane madness of social (Bolshevik) revolution. At the same time, though, the tragic horror is handled with ironic distance and diverted into absurd grotesque. Moreover, Rittner invests the individual scenes and exchanges between the characters with hints and references that turn the story into a playful game with the theatrical traditions, including the familiar set of plot drivers, i.e. the pursuit of power, love/eroti-cism and art/imagination. For all its cleverness, the play, when staged at the Słowacki Theatre in Cracow, turned out a complete failure. One simple reason for it was that Rittner’s broad, generalized vision failed to meet the current demand for a more con-crete reenactment of historical events.

Álex de la Iglesia’s film, Balada triste de trompeta (2010) explores historical trauma and collective memory of the Spanish Civil war through clown figures adapted to the grotesque aesthetic of esperpento. Besides the use of popular culture motifs, this article focuses on how notions of the mythical trickster and classical philosophy and melancholy combine in a dark humor subversive work.

This is a deconstructive reading of Juliusz Słowacki's Lilla Weneda, focusing on Ślaz, an enigmatic character usually marginalized in interpretations of this quasi-historical Romantic drama. Drawing on Professor Marta Piwińska's study of ‘Lilla Weneda’ in Dramat polski: Interpretacje (2001), this article explores the gaps and fissures in Słowacki's text. While complementing her analysis with a number of alternative readings, this article also uses deconstruction to challenge some of the points that are embedded in the traditional reception of the drama.