Niekiedy zachodzi potrzeba kontroli jakości ścieków wprowadzanych do systemów kanalizacyjnych. Wyniki analiz fizyko-chemicznych odzwierciedlają wyłącznic sytuację istniejącą w momencie poboru prób ściekowych. Natomiast wnioskowanie oparte o metody bioindykacyjne umożliwia ocenę stanu przed pobraniem prób, a tym samym wykrycie zrzutów nadmiernych ładunków lub substancji szkodliwych dla osadu czynnego, w momencie poprzedzającym pobranie prób przynajmniej o czas generacji gatunku o najniższym tempie rozmnażania. W pracy przeanalizowano możliwości użycia dla potrzeb bioindykacji przedstawicieli mikrofauny zasiedlającej systemy kanalizacyjne i wykorzystującej ścieki jako źródło pokarmu. Ocenie poddano przydatność: I) gatunków wskaźnikowych z systemu saprobów Kolkwitza-Marssona (K-M), 2) indeksu Shannona-Wienera (S-W) obliczonego w oparciu o liczebności gatunków - H, 3) indeksu Shannona-Wienera obliczonego w oparciu o liczebności grup morfologicznofunkcjonalnych - H'. Uzyskane wyniki badań wykazały, że indeks Shannona-Wienera oparty o grupy rnorfologicznofunkcjonalne (najłatwiejszy do obliczenia), jest wystarczająco dokładny dla potrzeb bioindykacji.

Sewage sludge from municipal wastewater treatment plants is currently a serious environmental problem, given its diversity due to the variability of time and heavy metal content. Current research on the monitoring of heavy metals is based on the determination of Pb, Cd, Hg, Ni, Zn, Cu and Cr. This makes any thallium content data difficult to access. The study estimated the degree of contamination of sewage sludge with thallium. The sludge samples came from a sewage treatment plant located in Poland. The results are presented for the total concentration of thallium and its mobile forms. These samples were analyzed by differential pulse voltammetry. The results showed that the average thallium content was 0.203 μg/g and its mobile form was 0.025 μg/g. The conducted research shows that almost 13% of thallium from sewage sludge can be gradually released into the environment.

Badano wpływ procesu kompostowania w kontenerowej technologii Kneer na inaktywacje pałeczek E. coli. Bakterie, w specjalnych nośnikach. wprowadzano do warstwy górnej, środkowej i dolnej kompostowanego materiału. Doświadczenia prowadzono w cyklu wiosennym. letnim i jesiennym. Tempo eliminacji pałeczek E. coli było zróżnicowane i zależało zarówno od usytuowania nośników w biomasie, jak i warunków cieplnych. Higienizazcja materiału nastąpiła najszybciej w cyklu letnim - po 48 godz. w warstwie środkowej. 6 dniach w górnej i 10 dniach w dolnej. Wiosną i jesienią. bakterie najdłużej przeżywały w warstwie dolnej - odpowiednio 83 i 45 dni. Badania wskazują również na działanie. oprócz wysokiej temperatury, innych czynników, takich jak konkurencja, antagonizm czy antybioza.

Przedmiotem dwuletnich badań było poznanie dynamiki rozwoju wybranych grup drobnoustrojów (mikroorganizmy oligotroficzne, kopiotroficznc, proteolityczne, celulolityczne, rozpuszczające fosforany) w glebie nawożonej komunalnymi osadami ściekowymi. Celem przeprowadzonego doświadczenia było wyjaśnienie możliwości zachwiania równowagi biologicznej gleby, przejawiającej się wzmożonym i długotrwałym rozwojem analizowanych grup drobnoustrojów w glebie, po wprowadzeniu do niej materii organicznej w formic osadów ściekowych, w różnych dawkach. W doświadczeniu zastosowano cztery obiekty badawcze: kontrola-gleba + NPK, 2 Mg s.m. osaduha+rok' + NPK, 4 Mg s.m. osadu-hal-rok' + NPK oraz 8 Mg s.m. osaduhatrok' + NPK). Fosfor i potas stosowano przedsiewnie pod orkę, natomiast azot: część przedsiewnie i drugą część pogłównie. Osady ściekowe stosowano przedsiewnie. Poletka glebowe, na których przeprowadzono badania obsiano żytem odmiany Wibro (2003 r.) oraz obsadzono ziemniakami odmiany Bila (2004 r.). Wykazano, że zastosowane dawki osadów ściekowych nic wpływały istotnie statystycznie na namnażanie się mikroorganizmów glebowych. Na podstawie przeprowadzonych analiz mikrobiologicznych stwierdzono, że w badanym okresie (2003-2004) liczebność oznaczonych grup drobnoustrojów ulegała wahaniom, zależnym od terminu pobierania próbek glebowych. Próbki glebowe, niezbędne do przeprowadzenie analiz, pobierane były w lenninach związanych z kolejnymi fazami rozwojowymi roślin. Kolejnym czynnikiem wpływającym na dynamikę rozwoju mikroorganizmów glebowych był gatunek rośliny użytej w doświadczeniu. Żyto uprawiane w 2003 r. stymulowało rozwój większości grup drobnoustrojów (mikroorganizmów oligotroficznych, kopiotroficznych, proteolitycznych, rozpuszczających fosforany). Z kolei ziemniaki w okresie rozwoju generatywnego ( 16.07- 28.08.2004) spowodowały silniejszy rozwój mikroorganizmów celulolitycznych.

This work presents results of the release of polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH) from granules composed of fly ashes, which are the product of hard and coal combustion and sewage sludge. 3 types of granulates by a weight ratio of ash to sludge 3:7 and 1: 1 were used. The research of PAH leaching was conducted within a simulated period of 24 months, with the examination of PAH washing out every three months. The highest amounts of PAH (297 - 330 μg/kg dw.) were obtained_from granulates containing 7 parts by weights of sewage sludge (3 times higher in comparison with the granulate containing ash and sludge in ratio of I: 1 ). The maximum PAH release from all the examined granulates took place in the 9th month of the research. Benzo(k)fluoranthene revealed the highest fraction (67.4-76.0%) of all examined compounds.

The main objective of presented research work was the assessment of the impact of reduced straw content, as organic carbon source, on the course of sewage sludge composting process. During the research work performed in industrial conditions, the composting process going in periodically overturned windrows differing in proportion of dehydrated sludge, straw and structural material being 4:1:1 and 8:1:2 respectively, was observed. The consequence of increase of sludge concentration with relation to straw was decrease of C:N ratio in the input material from 11.5 to 8.5. The following parameters were analyzed as indicators for the assessment of the composting process: contents of fulvic acids (FA), humic acids (HA), lignin, cellulose and hemicellulose as well as absorbance in UV/VIS (λ=280, 465 and 665 nm) range. The results obtained have indicated that the increase of sludge content extends the elevated temperature (T>50°C) period from 42 days to approximately 65 days. Our tests did not confirm that limitation of straw content added to sewage sludge had any adverse effect on the course of composting. PI index (HA/FA), which qualifies the compost as mature in the first case – No 1, exceeds limit value of 3.6 on the 83rd day whereas, in the second case No 2, on the 48th day.

Praca przedstawia charakterystykę mikrobiologiczną osadu ściekowego kompostowanego w warunkach kontrolowanych wraz z bioodpadami (słoma, trociny, kora). Przeprowadzono doświadczenie, w którym wymieszano material w odpowiednim stosunku wagowym a następnie umieszczono w komorach bioreaktora o stałym przepływie powietrza. Przeprowadzony proces kompostowania miał na celu określenie dynamiki rozwoju oraz przeżywalności drobnoustrojów chorobotwórczych w osadzie ściekowym kompostowanym z różnymi dodatkami w cybernetycznym bioreaktorze. Próbki kompostu niezbędne do przeprowadzenia analiz mikrobiologicznych pobierano w tym samym czasie, w odniesieniu do aktualnej wartości temperaturowej. Badania bakteriologiczne przeprowadzano na wybiórczych podłożach metodą płytkową oznaczając liczebność bakterii chorobotwórczych z rodzaju Salmonella, Closrridium perfringcns, jak również z rodziny Entcrobacteriaceae. W doświadczeniach oznaczano również metodą flotacyjną obecność żywych jaj pasożytów jelitowych ATT. Wykazano, że osad ściekowy poddawany kompostowaniu nie zawierał bakterii Salmonella spp. oraz żywych jaj pasożytówjelitowych ATT. Proces kompostowania całkowicie wyeliminowała bakterie z rodziny Enterobacteriaceae, natomiast nie przyczynił się do usunięcia bakterii Clostridium perfringens, Na podstawie uzyskanych wyników badań stwierdzono, że eliminacja badanych grup mikroorganizmów we wszystkich kompostach następowała wraz ze wzrostem temperatury. W przypadku Enterobacteriaceae stwierdzono. że całkowite ich usunięcie z kompostowanego materiału najszybciej wystąpiło w komorze K3, a w pozostałych komorach 48 h później. Eliminacja form wegetatywnych bakterii Clostridium perfringens wystąpiła po 96 h godzinach kompostowania we wszystkich kompostach jednocześnie. Uzyskane komposty spełniały normy sanitarne zgodne z Przepisem Komisji (EC) Nr 185/2007 z 20 lutego 2007 r. zmieniające rozporządzenia (WE) nr 809/2003 oraz (WE) nr 810/2003 w zakresie przedłużenia okresu obowiązywania środków przejściowych dla kompostowni i wytwórni biogazu na mocy rozporządzenia (WE) nr 1774/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz zgodne z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (2004).

Ciecz nadosoadowa przefermentowanych osadów ściekowych zawiera znaczne ilości fosforanów i azotu amonowego. Fosforany można praktycznie całkowicie usunąć w procesie strącania struwitu. Jednocześnie, jeżeli dodaje się tylko sole magnezu także niewielka część azotu amonowego ulega usunięciu. Podniesienie odczynu cieczy do wartości powyżej 8,5 prowadzi do występowania wolnego amoniaku wpływającego na kształt wytrącanych kryształów struwitu. Istotne usunięcie azotu amonowego możliwe jest przez dodatek nawozu - superfosfatu. W zależności od ilości dodanego superfosfatu otrzymany produkt stanowić może "bio-glebę" lub "bio-nawóz".

Celem prowadzonych badań było określenie zagrożenia dla gleb, wód podziemnych i roślin, jakie może powodować nawożenie osadami z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków o wydajności nominalnej 46 000 m3/d. Próby gleb pobrano z gospodarstwa rolno-warzywnego. Doświadczenie związane z ługowaniem zanieczyszczeń prowadzono w lizymetrach z PCV (z odpływem wód przesiąkowych). Analizowane osady spełniają zarówno w zakresie chemizmu, jak i biologii wymogi stawiane osadom przeznaczonym do rolniczego wykorzystania. Odcieki z lizymetrów po 8, 16 i 24 tygodniach symulowanego ługowania opadami atmosferycznymi charakteryzują się w czasie badań zmiennym pH (tendencja wzrostowa), przewodnością elektrolityczną (tendencja spadkowa) oraz obniżającą się nieznacznie zawartością metali ciężkich. Przeprowadzone frakcjonowanie metali ciężkich w osadach ściekowych metodą sekwencyjnej ekstrakcji chemicznej wykazało, że występują one głównie w postaci związków trudno uwalniających się do roztworu glebowego (frakcje III, IV, V). Analiza sekwencyjnej ekstrakcji chemicznej przeprowadzona w glebie z zaaplikowanym osadem ściekowym po 24 tygodniach stosowania symulowanych dawek opadów wykazała podobną tendencję występowania metali ciężkich jak w samych osadach, przy czym sumaryczna zawartość ich we frakcjach I-III wynosiła od 18,6% dla Cr do 44,8% dla Zn. Pozostała ilość metali związana była głównie z frakcją V, całkowicie niedostępną dla roślin.

Badania nad poziomym rozmieszczeniem makrozoobentosu piaszczystego dna w okolicach Jastarni i Juraty prowadzone były jednorazowo latem 2004 roku. Wyznaczono 15 stanowisk w okolicach Juraty dzieląc stanowiska na cztery promienie oddalone od siebie o 100 m oraz 4 stanowiska w pobliżu portu w Jastarni. Bezkręgowce denne na tym obszarze reprezentowane były przez 18 gatunków i 3 grupy ponadgatunkowe, które w pobliżu Juraty osiągały zagęszczenie X = 1840 osobn. · nr' i masę mokrą X = 121,8 g,,,,;m·', a w okolicach Jastarni x = 638 osobn.im? i x = 376,6 g,,,,,,·m·'. Najczęściej spotykanymi gatunkami były Hediste diversicolor, Cerastoderma g!aucum i Hydrobia u/vae. Większą bioróżnorodnością wyznaczoną wskaźnikiem ShannonaWienera charakteryzowały się stanowiska najbardziej oddalone od brzegu w Juracie. Skład gatunkowy oraz struktura jakościowo-ilościowa fauny dennej w tej części Zatoki Puckiej świadczy o niezadowalającym stanie środowiska oraz niskiej wartości tych obszarów jako miejsca żerowania ryb.

Rolnicze wykorzystanie odpowiednio stabilizowanych osadów ściekowych wydaje się być najbardziej racjonalną metodą ich utylizacji. Wiele kontrowersji budzi jednakże wpływ osadów na zachowanie równowagi biologicznej gleby. Dlatego też celem badań o charakterze połowo-laboratoryjnym było określenie dynamiki rozwoju wybranych grup mikroorganizmów w glebie płowej nawożonej dopuszczalną i niedopuszczalną dawką osadu ściekowego oraz obornikiem. W różnych terminach, związanych z rozwojem jęczmienia jarego oznaczano w glebie liczebność sześciu grup drobnoustrojów - ogólnej liczebności bakterii, promieniowców, grzybów, bakterii z rodzaju Azotobacter, Pse udomonas fluorescens) oraz bakterii chorobotwórczych z rodzaju Sahnonella. Wybrane grupy mikroorganizmów oznaczano na podłożach wybiórczych metodą płytkową. Uzyskane rezultaty badań wykazały, że zastosowane poziomy nawożenia organicznego w większości przypadków nie miały istotnego wpływu na kształtowanie się liczebności mikroorganizmów w glebie. Stosowanie więc zarówno dopuszczalnych, jak i niedopuszczalnych dawek osadów ściekowych w postaci nawozów, nie prowadzi do zachwiania równowagi biologicznej gleby. Na podstawie uzyskanych wyników badań stwierdzono również, że rolnicze zagospodarowanie osadów ściekowych powinno być poprzedzone końcowym procesem higienizacyjnym (np. kompostowaniem) w celu eliminacji bakterii chorobotwórczych, a w szczególności bakterii z rodzaju Salmonella.

Praca przedstawia charakterystykę mikrobiologiczną osadu ściekowego z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków i obornika oraz wyprodukowanych z nich kompostów. W doświadczeniu sporządzono 4 rodzaje kompostów. Pierwszy składał się z samego osadu ściekowego, drugi z obornika, kolejne komposty powstały w wyniku zmieszania wyżej wymienionych bioodpadów w proporcjach: 75% osadu+ 25% obornika oraz 50% osadu + 50% obornika. W kolejnym etapie badań powstałe komposty wprowadzono do gleby. W kompostach oraz w glebie z kompostami oznaczano liczebność: Salmonella sp., E.coli, Clostridium perfringens, ogólnie bakterii, grzybów oraz promieniowców metodą płytkową na wybiórczych podłożach. Badania wykazały, że proces kompostowania spowodował całkowitąeliminację Salmonella sp. oraz zmniejszenie liczebności wszystkich pozostałych grup drobnoustrojów. Zgodnie więc z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 19 października 2004 r. przekompostowany osad ściekowy nadawał się do wykorzystania na cele rolnicze. Ponadto stwierdzono, że po wprowadzeniu kompostów do gleby, już w sześćdziesiątym dniu zaobserwowano zmniejszenie liczebności w niej większości analizowanych grup drobnoustrojów (z wyjątkiem promieniowców E.coli), w tym bakterii chorobotwórczych z rodzaju C. perfringens. Uzyskane wyniki badań wskazują, że wprowadzenie bioodpadów do gleby może zmniejszać przeżywalność niektórych patogenów w środowisku, a więc jest to dobra metoda utylizacji tego rodzaju materii organicznej.

Wykorzystywanie odpadów w celach nawozowych wiąże się z wprowadzaniem do środowiska glebowego poza niezbędnymi do wzrostu i rozwoju roślin biogenami, również innych zawartych w nich składników 111.in. metali (w tym ciężkich). Z uwagi na toksyczne oddziaływanie metali ciężkich na rośliny (w przypadku nadmiernego stężenia) istotna jest wiedza na temat ilości i tempa uwalniania poszczególnych metali z takich odpadów. W pracy przedstawiono wyniki badań wymywania Cu, Zn, Ni, Cd, Pb i Cr z granulatów przygotowanych w oparciu o komunalne osady ściekowe i popioły lotne ze spalania węgla kamiennego i brunatnego. Wymywanie do roztworu wodnego prowadzono w układzie statycznym: jednoetapowo i trójetapowo. Metale ciężkie były wymywane w zróżnicowanych ilościach tj. od śladowych dla kadmu do 9,5 mg/kg s.m dla cynku. Spośród rozpuszczalnych form metali najbardziej mobilnymi były, w sekwencji malejącej, Ni> Cu> Pb> Zn zarówno dla granulatów zawierających popiół z węgla brunatnego jak i kamiennego.

The present work focuses on problems connected with the location and sampling method for pecton (biofilm) in sewage treatment plants. We also discuss the amount and quantity of pecton necessary to compose a representative sample. Comparisons of other selected contamination indicators in place of pecton sampling, are also presented. Research carried out at the WWTP "Hajdow" demonstrated that everything (starting from grid chambers), coming into contact with sewage surfaces is covered with biofilm This biological formation does not cause any significant changes in sewage quality due to its relatively small surface compared to the sewage flux. As presented in the following analysis, pecton can be used for bioindication of sewage quality. This is possible because the organisms forming these communities use substances contained in flowing sewage as nutritional substrates. In such cases the wastewater purification level in biological sewage treatment plants can, in a way similar to rivers, be determined based on bioindication methods using existing similarities between the prevailing processes and organisms.

W pracy oceniano zmianę zawartości wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) podczas kompostowania osadów ściekowych stabilizowanych pyłami z elektrociepłowni. Oznaczona zawartość sumy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w osadzie użytym do kompostowania wynosiła 10385 μg/kg (±830). W pyle stwierdzono jedynie obecność trzech WWA (fenantrenu - 0,9 μg/kg, antracenu - 1,9 μg/kg oraz chryzcnu - 2,7 μg/kg). Dodatek pyłu do kompostowanego osadu ściekowego wywarł, w zależności od jego udziału, zróżnicowany wpływ na degradację WWA. Stosunkowo najlepszy stopień rozkładu (66,3%) stwierdzono przy udziale pyłu w ilości 20% (udział wagowy). W kompostowanym osadzie ściekowym oraz osadzie z 30% dodatkiem pyłu stwierdzono obniżenie zawartości WWA odpowiednio o 38 i 32,4%. Największym zakresem mineralizacji charakteryzowały się 3-picrścieniowe WWA. Oznaczone czasy połowicznego rozkładu wszystkich badanych związków w zależności od węglowodoru wahały się od 59 do 1164 dni.

In Poland, in recent years, there has been a rapid accumulation of sewage sludge – a by-product in the treatment of urban wastewater. This has come about as a result of infrastructure renewal, specifically, the construction of modern sewage treatment plants. The more stringent regulations and strategic goals adopted for modern sewage management have necessitated the application of modern engineering methodology for the disposal of sewage sludge. One approach is incineration. As a consequence, the amount of fly ash resulting from the thermal treatment of municipal sewage sludge has grown significantly. Hence, intensive work is in progress for environmentally safe management of this type of waste. The aim of the experiment was to evaluate the possibility of using the fly ash that results from municipal sewage sludge thermal treatment (SSTT) as an additive to hardening slurries. The article presents the technological and functional parameters of hardening slurries with an addition of fly ash obtained by SSTT. Moreover, the usefulness of these slurries is analyzed on the basis of their basic properties, i.e., density, contractual viscosity, water separation, structural strength, volumetric density, hydraulic conductivity, compressive and tensile strength. The research on technological and functional properties was carried out, the aim of which was to determine the practical usefulness of the hardening slurries used in the experiment. Subsequently, leaching tests were performed for heavy metals in the components, the structure of the hardening slurries. An experiment showed leaching of hazardous compounds at a level allowing their practical application. The article presents the potential uses of fly ash from SSTT in hardening slurry technology.

Celem pracy było zbadanie dynamiki wzrostu bakterii proteolitycznych oraz ich aktywności enzymatycznej przy wybranych wariantach nawożenia organicznego rod uprawą kukurydzy (Zea mays L.). Natężenie oraz kierunek powstałych zmian zależne były od rodzaju zastosowanej materii organicznej, wielkości jej dawki wprowadzonej do gleby oraz fazy rozwojowej uprawianej rośliny. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono stymulujące działanie nawozów organicznych na aktywność proteaz. Uzyskane plony surowca do zakiszania na obiekcie nawożonym osadami ściekowymi były podobne jak po zastosowaniu gnojowicy świńskiej i przewyższały plony kukurydzy zebrane z innych obiektów nawozowych.

Wcześniejsze badania wykazały, że skład ziarnowy wpływa na grzyby keratynolityczne i keratynofilne w osadach ściekowych. Niniejsza praca miała na celu określenie składu ilościowego i jakościowego powyższych grzybów we frakcjach osadu ściekowego (> I, 1-0,5, 0,5-0,25, 0,25-0, 125, O, 125-0,063, 0,063-0,032 i < 0,032 mm) w doświadczeniu modelowym. W oryginalnej próbce osadu ściekowego i w jej frakcjach skład grzybów keratynolitycznych i keratynofilnych oznaczano metodą przynęty włosowej. Z kolei skład grzybów aktidiono-opornych określono metodą rozcieńczeń, wykorzystując pożywkę Wieganda z dodatkiem chloramfenikolu ( I 00 mg/dm') i aktidionu (500 mg/dm'). Liczba grzybów keratynolitycznych i keratynolirycznych była niższa we frakcjach niż w próbce oryginalnej osadu ściekowego. Liczba grzybów aktidiono-opornych była natomiast wyższa we frakcjach niż w próbce oryginalnej. Obserwowano również różnice jakościowe. Wyciągnięto wniosek, że składniki odżywcze, głownie zawartość siarki i stosunek C:S miały większy wpływ na skład grzybów keratynolitycznych i keratynofilnych niż liczba propagul grzybowych (wielkość inokulum) w osadzie ściekowym

Celem badań było ustalenie. w jakim stopniu obecność cynku, na poziomie granicznej zawartości określonej dla osadów stosowanych w rolnictwie (przekraczającej zawartość oznaczoną w osadach odprowadzanych z oczyszczalni). wpływała na zmiany zawartości WWA w tych osadach przechowywanych w warunkach tlenowych. Badania prowadzono z wykorzystaniem osadów ustabilizowanych biochemicznie i odwodnionych. Zmiany stężeń WWA śledzono równolegle w czterech seriach: osadach pobranych z oczyszczalni (po prasach filtracyjnych), osadach z dodatkiem mieszaniny wzorcowej, z dodatkiem cynku oraz z dodatkiem mieszaniny wzorcowej i cynku. Wykorzystano mieszaninę standardową PAH Mix 16 związków w benzenie i dichlorometanie (1:1). Cynk wprowadzano do osadów w postaci roztworu chlorku cynku. po uwzględnieniu zawartości początkowej. w takiej ilości, aby zawartość końcowa nie przekraczała 2500 mg Zn/kg s.m. Osady inkubowano przez 90 dni w temperaturze 20°C przy nieograniczonym dostępie tlenu. Oznaczenia WWA przeprowadzono na początku doświadczenia (zawartość początkowa), po 15. 30, 45. 60, 7<. i 90 dniach każdorazowo w dwóch powtórzeniach. Oznaczenia jakościowo-ilościowe WWA prowadzono z wykorzystaniem zestawu GC-MS. Identyfikowano 16 WWA zgodnie z listą US EPA.

The research covered two lakes: Karczemne and Domowe Małe, which served as receivers for rainwater and municipal or industrial sewage. The sediment cores were obtained using a Kajak tube sampler. Analyses of HM, PAH and PCB were done by the AAS, ICP-AES and GC MS methods. OM, SiO2, TH, Ca, Mg, CO2, Fe, Al, Mn, TN and TP were measured. The research showed that the sediments of Lake Karczemne, into which the untreated municipal sewage was discharged, are characterized by a high content of P. It was found that the sediments accumulate toxins, OM and pollutants characteristic for various industries. Karczemne Lake which collected municipal and industrial wastewater, contained a high content of Pb, Cu and PAH in the sediments, and Domowe Małe Lake, receiving stormwater, contained high concentrations of PAH. Research has shown that one of the most important tools for selecting an appropriate method of lake restoration is the analysis of the spatial distribution of pollutants in the bottom sediments. Thanks to such an analysis of the composition of the bottom sediments and the correlation between the components of the sediments and their sorption properties, the restoration of the Karczemne Lake using the Ripl method was planned and the possibility of restoration of the Domowe Małe Lake in this way was eliminated.

To test the potential harmfulness of soils fertilized with sludge-based products to plant organisms, a biotest method using the physiological/biochemical reaction of the organisms to assess their toxicity was chosen. This paper presents the results of a preliminary ecotoxicological study of different products: a sludge-based fertilizer, a plant growth promoter, and a reclamation blend. The study was conducted using Sinapis alba L., a plant used in agriculture for intercropping and recommended for toxicological testing. Toxicity tests were performed in a gradient of concentrations of the indicated products (2.5%, 5%, and 10%). For comparison purposes, a trial containing a commercial fertilizer was used alongside the control soil (without additives). The fertilizer and the crop support agent were of low toxicity, but data analysis indicated toxicity of the so-called reclamation blend, which contained heavy metals among other things. The test products showed an increase in toxicity with the increasing dose used. This research represents an important step in assessing the usefulness of products created from sewage sludge and may help overcome the „psychological barrier” that prevents potential investors from investing capital that would allow production to spread.