The aim of the article is to analyze literary images of women who had an impact on the history of Poland in the historical novel Gambit hetmański (2014), written by Robert Foryś. This type of fiction is a popular variety of the genre, its main theme is the conflict between political factions fighting for power. The leaders of the factions are women. The article focus on the answer to the question: whether Foryś creating scandalous portraits of women who reach for power is a threat or a chance for them to recall and preserve their presence in history.

The situation of transsexual persons in Poland is not precisely known; there are only estimates determining the scale of the phenomenon. The lack of information fosters stereotypes and, not infrequently, injurious appraisal; fear of the unknown is also produced, and is gradually turning into widespread prejudice. A social analysis of the phenomenon of transsexuality is hampered by the predominance of the hetero-normative discourse, including in scholarly spheres. The basic issue addressed by the author is the acceptance of transsexual persons, viewed from the perspective of their own personal experiences. These observations concern both the sphere of personal life as well as functioning in the macro-social space (school, work, etc.). In each of these spheres, a change of gender produces complications with which transsexual persons must grapple as they strive to live in harmony with their psychologically intuited gender.

Celem badania było sprawdzenie, czy i jakie zmiany zaobserwować można w stosunku młodzieży wobec polityków odmiennej płci. W badaniu wzięło udział 929 osób (454 kobiety i 475 mężczyzn), w wieku od 18 do 25 lat, z wykształceniem średnim (uczniowie szkół maturalnych i studenci). Przeprowadzono serię eksperymentów, w których opisywano fikcyjnych kandydatów – kobietę i mężczyznę – na urząd prezydenta. Manipulowano zakresem informacji o politykach (płeć, afiliacja polityczna, pozytywne i negatywne charakterystyki moralności i kompetencji oraz programu po-litycznego). Zaobserwowano: (1) efekt faworyzacji polityka własnej płci w grupie badanych kobiet, (2) zniekształcenia w percepcji kobiety–polityka; kandydatka na prezydenta wzbudzała bardziej pozytywne albo negatywne ustosunkowania niż kandydat na prezydenta w warunkach prezentacji pozytywnych albo negatywnych charakterystyk.

Deklarowane w naukach biomedycznych obiektywizm i autonomia, zarówno na poziomie badawczym, jak i praktyki klinicznej, pozwalają przypuszczać, że dziedziny te wolne są od retoryki genderowej. Przeprowadzone przez nas analizy języka wykorzystywanego w opisie procesu zapłodnienia oraz w obszarze reprodukcji wspomaganej pokazują, że dyskurs biomedyczny nie pozostaje neutralny wobec genderowych stereotypów. W niniejszym artykule głębszemu namysłowi poddałyśmy dwie cechy tradycyjnie przypisywane „naturze kobiecej”: pasywność, która pojawia się w podręcznikach biologicznych i medycz-nych opisujących proces zapłodnienia, oraz altruizm, zauważalny w debacie i praktyce w sferze reprodukcji wspomaganej.

In the article, basing on quotes from Polish fi lms made after 1990, author reconstructs a linguistic picture of Russia and Russians. In all analysed fi lms, regardless of their artistic value, picture of our eastern neighbours is mostly simplifi ed and stereotypised. We observe “secondary stereotypisation of stereotype”. These actions are taken to strengthen autostereotype of Poland and Pole, they are used in national psychotherapy.

W artykule nakreślono możliwe reperkusje większej obecności przedstawicieli islamu w Europie na początku XXI stulecia. Odsetek ten wzrósł z 2% w 1950 r. do 6% w 2020. W recepcji nowej fali napływu muzułmanów na Stary Kontynent przedstawiono przewidywane konsekwencje. Rozważono zaistnienie dwu scenariuszy. Jednym z nich jest narastające wciąż przekonanie o zagrożeniu ze strony rozwijającej się w Europie populacji wyznawców islamu. Innym możliwym rozwiązaniem jest ich sukcesywna integracja. Dla obu wersji przedstawiono wyraźne przesłanki opierające się na znanych faktach, decyzjach społeczno-politycznych, ratyfikowanych umowach oraz deklaracjach decydentów. Podjęto dyskusję z pojawiającymi się stereotypami znamionującymi niechętne nastawienie do wzrastającej obecności islamu na Starym Kontynencie. Ukazano też wdrażane praktyki na rzecz integracji społeczności muzułmańskiej.

Problem nierównowagi płci w polskiej nauce to wyraźny i szeroko udokumentowany fakt naukowy. Szczególnie niepokojąca sytuacja dotyczy małej liczby kobiet na stanowiskach kierowniczych w tzw. obszarze STEM (nauki ścisłe, technologia, inżynieria i matematyka), niemniej nierównowaga płci w zależności od dyscyplin i poziomu kariery naukowej dotyka również mężczyzn. Źródłem tej sytuacji, prowadzącej do moralnie nieakceptowalnego wykluczenia pewnych grup demograficznych i niewykorzystania pełnej puli intelektualnej społeczeństwa, są zarówno aspekty kulturowo-społeczne i związane z nimi uprzedzenia i dyskryminacja oraz instytucjonalne, w tym m.in. niskie i nierówne zarobki oraz szerokie wykorzystywanie anachronicznych modeli oceny doskonałości naukowej wykluczającej nietradycyjne ścieżki kariery i sposoby prowadzenia badań naukowych. W celu poszerzenia dialogu publicznego na temat nierównowagi płci w nauce w Polsce, w dniu 10.02.2023 Akademia Młodych Uczonych PAN wraz z Narodowym Centrum Nauki, Biurem Promocji Nauki PolSCA PAN w Brukseli oraz Centrum Badań nad Partycypacją Kobiet w Przestrzeni Publicznej UAM i w partnerstwie z fundacją L’Oreal, zorganizowała konferencję pt. „Doskonałość naukowa nie ma płci”. Wydarzenie to, w którym udział wzięli przedstawiciele i władze wielu organizacji środowiska naukowego w Polsce, zainaugurowało długofalowy program pod hasłem „Doskonałość naukowa nie ma płci” miało na celu zwrócenie uwagi na istniejące dysproporcje między płciami w nauce oraz potrzebę wypracowania metod, które pozwolą te dysproporcje zmniejszać.

Urodzona w 1931 roku w Austrii pisarka żydowskiego pochodzenia Ruth Klüger sugeruje wobec dramatu Shoah wyższą moralność kobiet nad mężczyznami i tym samym otwiera dyskurs dotyczący zagadnień etycznych we współczesnej humanistyce. Teza ta domaga się uwypuklenia, ale także prób krytycznej analizy. Odwołując się do kontekstu filozoficzno-psychologicznego, jak i historycznego, tj. konkretnie do wspomnień więźniarek obozowych drugiej wojny światowej, próbuję dokonać refleksji nad kobiecą etyką troski i odpowiedzieć na pytanie, czy wskazywane różnice podważają istnienie wspólnej obu płciom moralności ludzkiej, a więc czy moralność zależy od płci? Zadaniem interdyscyplinarnych prób interpretacyjnych w niniejszej analizie jest rozpoznanie wyzwań i problemów, jakie swoim wywodem postawiła Klüger refleksji humanistycznej dotyczącej ludzkiej kondycji godnościowej.