Abstract
Artykuł stanowi egzemplifikację możliwości wykorzystania teorii architektur praktyk Stephena Kemmisa jako narzędzia analitycznego w badaniach zmian edukacyjnych. Dotyczy on polskich szkół demokratycznych, czyli autonomicznych społeczności uczących się, opartych na idei wolności, które skupiają dzieci spełniające obowiązek szkolny poza szkołą. Szkoły te realizują model edukacji radykalnie odmienny od dominującego: definiują szkołę jako społeczność, której członkowie i członkinie współdecydują o kwestiach istotnych dla siebie i zbiorowości. Zmieniają także tradycyjny stosunek pedagogiczny, czyniąc dziecko współodpowiedzialnym za proces uczenia się. Materiał empiryczny zgromadzony w toku badań w ośmiu szkołach, obejmujący transkrypcje wywiadów pogłębionych i notatki terenowe, został poddany analizie z wykorzystaniem kategorii pojęciowych z teorii architektur praktyk. Pozwoliło to pokazać dyskursywne, materialne i społeczne uwarunkowania związane z usytuowaniem szkół demokratycznych na obrzeżach systemu oświaty, które umożliwiły wyłonienie się i trwanie praktyk przesądzających o specyfice szkół demokratycznych. Dzięki temu artykuł pozwala lepiej zrozumieć warunki przeobrażeń w obszarze szkolnictwa.
Go to article
Bibliography
1. Ball, Stephen J. 2000. Performativities and Fabrications in the Education Economy: Towards the Performative Society? Australian Educational Researcher, 27, 2: 1–23. DOI: 10.1007/BF03219719.
2. Bingham, Charles, Alexander M. Sidorkin, eds. 2004. No Education Without Relations. New York: Peter Lang.
3. Bobrowska, Bronisława. 1962. Rzeczpospolita Dziecięca. Wrocław: Ossolineum.
4. Brzezińska, Renata, Artur Brzeziński. 2012. Idee angielskiej wolnej szkoły Summerhill w polskich egzemplifikacjach. Włocławek: WSHE.
5. Budajczak, Marek. 2004. Edukacja domowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
6. Clark, Alison. 2017. Listening to Young Children: A Guide to Understanding and Using the Mosaic Approach. London: Jessica Kingsley Publishers.
7. Dobrowolski, Stanisław, Tadeusz Nowacki. 1966. Szkoły eksperymentalne w Polsce 1900–1964. Warszawa: Nasza Księgarnia.
8. Dzierzbicka, Wanda, Stanisław Dobrowolski, red. 1963. Eksperymenty pedagogiczne w Polsce w latach 1900–1939. Wrocław: Ossolineum.
9. EUDEC. b.d. What is Democratic Education? https://eudec.org/democratic-education/what-is-democratic-education/ (dostęp: 30.06.2023).
10. Faber, Adele, Elaine Mazlish. 2013. Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Przekład Mariola Więznowska, Beata Horosiewicz. Poznań: Media Rodzina.
11. Figiel, Monika. 2001. Szkoły autorskie w Polsce. Realizacje edukacyjnych utopii. Kraków: Impuls.
12. Gawlicz, Katarzyna. 2022. Szkoły demokratyczne w Polsce. Praktykowanie alternatywnej edukacji, wyd. 2. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
13. Gawlicz, Katarzyna. 2023. School as a Site of Transformative Adult Learning: Parents’ Experiences of Polish Democratic Schools. Critical Studies in Education, 64, 1: 35–50. DOI: 10.1080/17508487.2021.1957964.
14. Gobo, Giampietro. 2008. Doing Ethnography. London: Sage.
15. Gray, Peter. 2015. Wolne dzieci. Jak zabawa sprawia, że dzieci są szczęśliwsze, bardziej pewne siebie i lepiej się uczą? Przekład Grażyna Chamielec. Podkowa Leśna: Wydawnictwo MiND.
16. Gudkova, Svetlana. 2012. Wywiad w badaniach jakościowych. W: D. Jemielniak, red. Badania jakościowe. Metody i narzędzia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
17. Hawranek, Maria. 2021. Szkoły, do których chce się chodzić (są bliżej, niż myślisz). Kraków: Znak.
18. Juul, Jesper. 2011. Twoje kompetentne dziecko. Dlaczego powinniśmy traktować dzieci poważniej? Przekład Beata Hellmann, Barbara Baczyńska. Podkowa Leśna: Wydawnictwo MiND.
19. Kemmis, Stephen. 2018. Educational Research and the Good for Humankind: Changing Education to Secure a Sustainable World. Keynote address at the Seminar „Education, Fatherland and Humanity” held on the occasion of the fiftieth anniversary of the Foundation of the Finnish Institute for Educational Research, University of Jyväskylä, Finland, June 7.
20. Kemmis, Stephen. 2019. A Practice Sensibility: An Invitation to the Theory of Practice Architectures. Singapore: Springer.
21. Kemmis, Stephen, Christine Edwards-Groves. 2018. Understanding Education: History, Politics and Practice. Singapore: Springer.
22. Kemmis, Stephen, Kathleen Mahon. 2017. Coming to „Practice Architectures”: A Genealogy of the Theory. In: K. Mahon, S. Francisco, S. Kemmis, eds. Exploring Education and Professional Practice: Through the Lens of Practice Architectures. Singapore: Springer, 219–238.
23. Kemmis, Stephen, Jane Wilkinson, Christine Edwards-Groves. 2017. Roads Not Travelled, Roads Ahead: How the Theory of Practice Architectures is Travelling. In: K. Mahon, S. Francisco, S. Kemmis, eds. Exploring Education and Professional Practice: Through the Lens of Practice Architectures. Singapore: Springer, 239– 256.
24. Kemmis, Stephen, Jane Wilkinson, Christine Edwards-Groves, Hardy Ian, Peter Grootenboer, Laurette Bristol. 2014. Changing Practices, Changing Education. Singapore: Springer.
25. Klus-Stańska, Dorota. 2013. Szkoła, jakiej nie znałam: krótka historia poszukiwania pewnej alternatywy edukacyjnej. W: H. Cervinkova, red. Edukacyjne badania w działaniu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 306–336.
26. Klus-Stańska, Dorota. 2016. Jak wyjść poza horyzont pomyślenia szkoły i zrehabilitować wiedzę? Pod pretekstem reminiscencji z Autorskiej Szkoły Podstawowej „Żak”. Studia i Badania Naukowe, 1: 53–69.
27. Korczak, Janusz. 2012. Prawo dziecka do szacunku. Warszawa: Rzecznik Praw Dziecka.
28. Korczak, Janusz. 2013. Jak kochać dziecko. Internat – Kolonie letnie – Dom Sierot. Warszawa: Rzecznik Praw Dziecka.
29. Kostera, Monika. 2005. Antropologia organizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
30. Kraftl, Peter. 2015. Geographies of Alternative Education: Diverse Learning Spaces for Children and Young people. Bristol: Policy Press.
31. Kuzańska-Obrączkowa, Maria. 1966. Koncepcje wychowawcze Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci 1919–1939. Warszawa: Ossolineum.
32. Kwaśnica, Robert, red. 2000. ASSA. Czym może być szkoła? Wrocław: Towarzystwo Działań dla Samorozwoju.
33. Kwieciński, Zbigniew. 2014. Edukacja demokratyczna i humanistyczna jako ruch i dzieło społeczne. Wrocław, Toruń: [nakł. aut.].
34. Louv, Richard. 2014. Ostatnie dziecko lasu. Warszawa: Relacja.
35. Mahon, Kathleen, Christine Edwards-Groves, Susanne Francisco, Mervi Kaukko, Stephen Kemmis, Kirsten Petrie, eds. 2020. Pedagogy, Education, and Praxis in Critical Times. Singapore: Springer.
36. Mahon, Kathleen, Susanne Francisco, Stephen Kemmis, eds. 2017. Exploring Education and Professional Practice: Through the Lens of Practice Architectures. Singapore: Springer.
37. Mahon, Kathleen, Stephen Kemmis, Susanne Francisco, Annemaree Lloyd. 2017. Introduction: Practice Theory and the Theory of Practice Architectures. In: K. Mahon, S. Francisco, S. Kemmis, eds. Exploring Education and Professional Practice: Through the Lens of Practice Architectures. Singapore: Springer, 1–30.
38. Mikiewicz, Piotr, Marta Jurczak-Morris. 2023. Will Schooling Ever Change? School Culture, Distance Learning and the Covid-19 Pandemic. London and New York: Routledge.
39. Neill, A.S. 2014. Summerhill. Szkoła wolnych ludzi. Przekład Barbara Białecka. Warszawa: Wydawnictwo IPSI.
40. Rogers, Carl, H. Jerome Freiberg. 1994. Freedom to Learn. New York: Macmillan College Printing Company.
41. Rosenberg, Marshall. B. 2014. Porozumienie bez przemocy. O języku serca. Przekład Michał Kłobukowski. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
42. Schatzki, Theodore R. 2002. The Site of the Social: A Philosophical Account of the Constitution of Social Life and Change. Pennsylvania State University Press.
43. Śliwerska, Wiesława, Bogusław Śliwerski. 2008. Edukacja w wolności. Kraków: Impuls. Śliwerski, Bogusław, Michał Paluch. 2021. Uwolnić szkołę od systemu klasowo-lekcyjnego. Kraków: Impuls.
44. Smolińska-Theiss, Barbara. 2013. Korczakowskie narracje pedagogiczne. Kraków: Impuls.
45. Stein, Agnieszka. 2014. Dziecko z bliska. Zbuduj szczęśliwą relację. Warszawa: Mamania.
46. Steinke-Kalembka, Joanna. 2017. Dodaj mi skrzydeł! Jak rozwijać u dzieci motywację wewnętrzną? Warszawa: Edgard.
47. Stern, André. 2016. …I nigdy nie chodziłem do szkoły. Gliwice: Element.
48. Sztobryn, Sławomir. 2009. Pedagogika Nowego Wychowania. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski, red. Pedagogika. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, t. I, 278–29.
49. Uryga, Danuta, Marta Wiatr. 2015. Quasi-szkoły – nowe przedsięwzięcia rodzicielskie na obrzeżu systemu oświaty. Pedagogika Społeczna, 3, 57: 217–31.
50. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe Dz. U. 2017 poz. 59, Tj. Dz. U. 2023 poz. 900. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000059/U/ D20170059Lj.pdf
51. Wiatr, Marta. 2017. Polskie quasi-szkoły – ideologiczne tło rodzicielskich inicjatyw edukacyjnych. Pedagogika Społeczna, 2, 64: 185–205.
52. Wiatr, Marta. 2020. The Ambiguous Meanings of Parental Engagement in the Reflexive Modernization Era: Parental Educational Initiatives in Poland. International Journal about Parents in Education, 12, 1: 1–12.
53. Żłobicki, Wiktor. 2009. Edukacja holistyczna w podejściu Gestalt. Kraków: Impuls.
54. Zwiernik, Jolanta. 2013. Polityka rzeczy małych i projekt „Alternatywa w edukacji przedszkolnej” w latach osiemdziesiątych XX w.: studium przypadku. W: H. Cervinkova, red. Edukacyjne badania w działaniu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 337–356.
55. Żylińska, Marzena. 2013. Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Go to article
en
pl
