In analyzing selected aspects of the debate over offending religious feelings, the author discusses Saby Mahmood’s argument that religiousness in public discourses of the Western world is basically perceived as a speculative phenomenon concerning the sphere of abstract beliefs. It is assumed therefore that the harm that can be produced by the publication of a blasphemous illustration is lesser and less palpable than in the case of hate speech directed toward a race or sexual orientation. The author’s analysis, which is undertaken from a Durkheim perspective, shows that, for example, the caricaturized presentation of a religious symbol constitutes not so much an act of undermining the abstract image as—in the affective perspective of the religious—an act violating the sense of ontological security of a given moral community which that symbol represents. At the same time, the Durkheim perspective facilitates an understanding of why religious symbolic resources can be ambivalently used in processes of legitimating social actions, beginning with constructive forms of civil public religions to extreme fundamentalist movements making use of violence and the discourses of political extremism.

Artykuł koncentruje się na realizacji dwóch celów badawczych. Pierwszym jest rekonstrukcja i krytyka wyłaniającej się z tekstu Petera Strawsona pt. Freedom and Resentment próby sprowadzenia stanowiska antykompatybilistycznego do absurdu. Wątpliwości wokół tej próby odwołują się m.in. do eksperymentu myślowego nawiązującego do fikcyjnej techniki Ludovycka z Mechanicznej pomarańczy Anthony’ego Burgessa. Drugim celem badawczym tekstu jest zarysowanie pewnej wersji kompatybilizmu – wersji zarówno unikającej zarzutów Strawsona wobec tradycyjnych teorii tego typu, jak i umożliwiającej głębszą analizę różnych możliwych interpretacji sporu kompatybilistów z ich przeciwnikami. Proponowane stanowisko obejmuje hipotezę dotyczącą funkcji postawy uczestniczącej oraz ekspresywistyczne analizy pojęć kluczowych dla praktyki przypisywania odpowiedzialności moralnej. Zasadniczym elementem tych analiz jest centralna rola przypadająca stanom umysłu polegającym na akceptacji planów dla moralnych uczuć reaktywnych.

Wykłady o humanizmie (2020) prof. Juliusza Domańskiego są pomyślane głównie jako historia zatargu między filozofią i sztukami wyzwolonymi ( artes liberales) o czytanie i nauczanie poezji. Platońskie zarzuty przeciw poetom zostały podjęte przez chrześcijaństwo. W średniowieczu ceniono i czytano antyczną literaturę piękną, jednak dominujący wzorzec nauczania miał na celu raczej przyswojenie zawartości „sztuk” (artes) niż zaznajomienie z twórczością „pisarzy” ( auctores). Renesans oznaczał przełom w wielowiekowym sporze. Czy jednak między „filozofią” i „filologią” musi zachodzić spór? „Scjentyzm”, który prof. Domański przypisuje filozofii, powinien dziś raczej być wiązany z naukami ścisłymi i przyrodniczymi, które rozwinęły się ze średniowiecznego quadrivium. Filozofia i filologia są wspólnie dziedziczkami trivium, będąc obie naukami humanistycznymi. Filologia ceni poezję i retorykę, nie stawiając pytania o ich racjonalność, gdy tymczasem ten ich aspekt jest tradycyjnie istotny dla filozofii. „Humanistyczny racjonalizm” filozofii odróżnia ją od filologii. Dla filozofii poezja czy retoryka to dziedziny, w których przejawia się nie tyle rozum, co inne władze umysłowe człowieka – uczucia, wyobraźnia, intuicja i wola.