Abstrakt
Badam problem uniwersalności nauki w jej koncepcjach epistemologicznych oraz
zsocjologizowanych, a w tych drugich także tezę o antyuniwersalności nauki. Wyróżniam
wśród typów uniwersalności nauki epistemiczną oraz kulturowo-społeczną
globalną, w tej ostatniej — uniwersalność globalną poziomu bazowego nauki, a ponadto
etyczno-aksjologiczną. Pokazuję, że w epistemologii naukę uznaje się za uniwersalną
w jej podstawowych aspektach, tj. wiedzy, przedmiotu, podmiotu, wartości
poznawczych oraz metody, ponieważ ta cecha jest według metatez epistemologii
koniecznym efektem ważności i autonomiczności nauki. Wykazuję też, że ujęcia
zsocjologizowane nauki, stojące na stanowisku multikulturalizmu, niewłaściwie
traktują naukę jako nieusuwalnie antyuniwersalną, jako dziedzinę związaną tylko
z kulturą zachodnią. Proponuję stanowisko uniwersalizmu globalnego poziomu
bazowego postulujące, że nauka wyrasta z kulturowej bazy (zawierającej kryteria
najsłabszej racjonalności, empiryczności i metodyczności) wspólnej dla wszystkich
kultur. Badam ponadto, jak uniwersalność będąca własnością nauki, staje się wartością
nauki i jakie znaczenie ma ta własność i zarazem wartość nauki dla ludzkiego
świata.
Przejdź do artykułu