W artykule został podjęty namysł nad spuścizną badawczą Andrzeja Walickiego, ze szczególnym uwzględnieniem wątku inteligencji polskiej i rosyjskiej. Źródłem inspiracji dla rozważań o istocie inteligencji oraz jej współczesnych zadaniach stały się następujące zagadnienia: współzależność rozwoju intelektualnego i moralnego badacza oraz podejmowanych przez niego zagadnień, wolność jednostki w perspektywie wartości liberalnych, ideowe poszukiwania inteligencji rosyjskiej i polskiej, przesłanki do podjęcia dialogu Polski i Rosji za pośrednictwem elit intelektualnych, w oparciu o ich typologiczne podobieństwo. W świetle triady pojęć zaproponowanych przez Walickiego: „słowa – czyny – wartości” rozpatrzony został wątek sprawczej mocy słów oraz wykorzystania ich jako narzędzia tworzenia przestrzeni niezależności osobistej.

Artykuł powstał z inspiracji rozprawą Andrzeja Walickiego W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa (1964). Polski historyk idei poddawał opisywane przez siebie światopoglądy wnikliwej analizie, wskazując na podobieństwa ideowe różnych myślicieli. Niniejszy tekst przedstawia koncepcje rosyjskiego neosłowianofilstwa i zachodniego tradycjonalizmu (J. Evola, R. Guénon, P. Sorokin). Autor artykułu opisuje założenia konserwatyzmu i utopii tradycjonali-stycznej, które charakteryzuje walka z racjonalizmem, indywidualizmem, liberalizmem i kapitalizmem.

W artykule próbuję przyjrzeć się krótko kwestii, która była niejako znakiem rozpoznawczym światopoglądu Andrzeja Walickiego. Rzecz dotyczy kwestii wolności, a przede wszystkim właściwego dla liberalizmu preferowania wolności negatywnej („wolności od”) i krytycznego zarazem odniesienia do wolności pozytywnej („wolności do”), z którego to punktu widzenia dokonywał Walicki systemowej i radykalnie krytycznej oceny marksizmu. Jednak w dalszej twórczości Walicki niuansował swoje stanowisko, zwracając uwagę na negatywne trendy związane z rozumieniem liberalizmu oraz na współgranie z tendencjami współczesności wiązanej z marksizmem idei wolności pozytywnej.

In his article Author analyses two different approaches to Polish philosophy of the second half of the 19th century represented by Tadeusz Kroński and Andrzej Walicki.

Artykuł jest poświęcony przedstawieniu filozoficznych kontaktów Andrzeja Walickie-go ze współczesnymi mu filozofami rosyjskimi. Na podstawie już opublikowanych tekstów, jak też archiwalnej korespondencji pokrótce ukazano relacje Walickiego z Sergiuszem Hessenem i Dymitrem Czyżewskim, a szczególnie z o. Gieorgijem Fłorowskim. Początek znajomości Walickiego z o. Fłorowskim datuje się na 1960 r. Polski i rosyjski myśliciel dyskutowali na temat historiozofii, dziejów filozofii rosyjskiej, a nawet teologii. Pomimo odmiennych perspektyw (Fłorowski był zało-życielem tzw. syntezy neopatrystycznej, która miała dla Walickiego wyłącznie historyczne znaczenie), obydwaj odegrali znaczną rolę w popularyzacji myśli rosyj-skiej na Zachodzie, zwłaszcza w USA.

Artykuł porusza dwie kwestie. Po pierwsze, jest analizą metody badawczej o. Gieorgija Fłorowskiego, zastosowanej w jego (uważanej za klasykę gatunku) rozprawie Drogi teologii rosyjskiej (1937). Po drugie, zostaje ukazane, jak Fłorowski komentuje z punktu widzenia tej metody, krytycznie lub z uznaniem, uprawianie badań naukowych przez innych uczonych. Wykorzystane zostały opinie Fłorowskiego zawarte w niepublikowanych dotąd listach do jego brata Antona (profesora Uniwersytetu Karola w Pradze). Uwagi filozofa dotyczą dorobku naukowego znanych autorów i wykładowców akademickich, z którymi Fłorowski się spotykał lub z którymi przyszło mu pracować po wyjeździe do Ameryki w 1948 roku.

Celem artykułu jest przedstawienie rezultatów badań z zakresu historii idei zarówno europejskiego republikanizmu, jak i radykalizmu politycznego. Punktem wyjścia podjętych analiz jest rekonstrukcja interpretacji historycznego sensu sarmackiego republikanizmu szlacheckiego wypracowanej przez jednego z głównych przedstawicieli Warszawskiej Szkoły Historii Idei – Andrzeja Walickiego. W nawiązaniu do tej interpretacji, argumentacja przedstawiona w artykule kieruje się przeciwko szeroko akceptowanej tezie o jednoznacznym konserwatyzmie tej formy republikanizmu. Drogą argumentacji jest wskazanie na wewnętrzną paradoksalność opisywanego zjawiska intelektualnego, będącego z perspektywy historii idei anty-absolutystyczną, obywatelską ideologią wolności politycznej. Tym, co stanowi w artykule przedmiot krytyki, jest podjęta przez Walickiego próba interpretacji republikanizmu szlacheckie-go jako „zalążkowej” postaci nowoczesnego nacjonalizmu obywatelskiego. Argumentem przeciwko tej interpretacji jest stwierdzenie, iż jest ona oparta na normatywnym, a nie tylko opisowym podejściu do idei nowoczesności oraz ukrytej tezie na temat wewnętrznej logiki historii. W myśl głównej tezy artykułu, właściwszą drogą rozwiązania paradoksu związanego z interpretacją sarmackiego republikanizmu szlacheckiego jako „konserwatyzmu wolności” jest wpisanie tego zjawiska w euro-pejską tradycję radykalizmu politycznego. Oryginalność przedstawionych tu badań z zakresu historii radykalizmu polega na wypracowaniu w ich ramach uogólnionego pojęcia „radykalizmu stanowego”. Celem tej konstrukcji pojęciowej jest umożliwienie zidentyfikowania idei samej nowoczesności jako integralnego elementu ideologii radykalizmu trzeciego stanu względnie radykalizmu klasy średniej. Zgodnie z przed-stawioną w artykule interpretacją, sarmacki republikanizm szlachecki należałoby z kolei zidentyfikować tak samo, jak francuski „frondyzm” – jako swoisty radykalizm szlachecki, w którym można widzieć pewną sekularną religię polityczną.