Z powodu dynamicznego wzrostu ludności miasta niezbędne okazało się wybudowanie nowych osiedli mieszkaniowych i towarzyszących im obiektów użyteczności publicznej. Do XX wieku na terenie Opola znajdowało się jedynie pięć świątyń katolickich, które nie były w stanie pomieścić powiększającej się ilości wiernych. W związku z tym w okresie dwudziestolecia międzywojennego na terenie Opola wybudowano cztery kościoły. W poniższym artykule przedstawiono rozwiązania przestrzenne kościołów pw. św. Piotra i Pawła, pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, św. Józefa oraz św. Michała Archanioła.

W artykule zostały przedstawione projekty wybranych szkół, powstałe w Lublinie w okresie międzywojennym. Przeanalizowano ich formę, zmieniającą się wraz z przemianami trendów stylistycznych, popularnych w tym czasie w architekturze polskiej, począwszy od tradycjonalizmu, popularnego w pierwszej połowie lat 20., przez stopniowe upraszczanie formy i detalu końca lat 20., po obiekty reprezentujące dojrzały modernizm od połowy lat 30. XX wieku.

This article discusses the problem of orphan manuscripts and writings in the collection of documents deposited with the Jagiellonian University. The author mentions the difficulties in the access to this heritage, due to the unclear status of these works. In this context she analyzes and presents biographies and views of all Jewish philosophers who received Ph.D. degree at the Jagiellonian University in the years 1918 through 1939, many of whom probably did not survive World War II.

Możliwości i warunki do podjęcia współpracy oraz wystąpienia konkurencji we wzajemnych stosunkach gospodarczych pomiędzy odrodzonym w listopadzie 1918 r. państwem polskim a krajami nordyckimi zaistniały w rezultacie jego uznania de iure oraz zawarcia z nimi określonych porozumień natury ekonomicznej. Pierwsze inicjatywy zmierzające do nawiązania współpracy w dziedzinie gospodarczej podjęto jeszcze przed powstaniem niepodległego państwa polskiego. Wyraźny rozwój współpracy gospodarczej w różnych dziedzinach pomiędzy Polską i krajami nordyckimi nastąpił po ostatecznym ustaleniu granic państwowych, podpisaniu z nimi traktatów handlowych i nawigacyjnych, stabilizacji warunków gospodarczych, zwłaszcza finansowych, oraz ogólnego rozwoju gospodarki polskiej. W dziedzinie handlowej obszarami współpracy i zarazem konkurencji był eksport do państw skandynawskich polskich towarów, takich jak: węgiel i inne paliwa, wyroby hutnicze, drewno, artykuły włókiennicze i produkty rolne. Podobne przykłady współpracy i rywalizacji zaobserwować można w imporcie z krajów skandynawskich do Polski, m.in. tłuszczów jadalnych, smarowych, ryb i przetworów, nawozów sztucznych oraz maszyn i urządzeń. Płaszczyzny współpracy znajdowały się również w obszarze inwestycji kapitałowych w różnych gałęziach polskiego przemysłu elektrotechnicznego, drzewnego, włókienniczego, metalowego, spożywczego i zapałczanego. Jednakże inwestycje i działalność szwedzkiego koncernu Ivara Kreugera w Polsce wywarły, w rezultacie jego konkurencji, negatywny wpływ na polski przemysł zapałczany. Przykładem korzystnej współpracy polsko-skandynawskiej w dziedzinie portowej może być działalność spółki duńskiej Højgaard & Schultz AS. Wymieniona firma zbudowała w porcie handlowym Gdynia wszystkie falochrony i nabrzeża oraz przygotowała plany techniczne budowy poszczególnych obiektów. Ponadto wykonała wiele prac w strefie portowej i poza nią, m.in. w portach rybackich w Helu, Wielkiej Wsi (Władysławowie), obiekty hydrotechniczne w Oksywiu oraz zakład energetyczny w Czarnej Wodzie. Jednakże rozbudowa i wzrost obrotów w portach polskiego obszaru celnego wywołał działania konkurencyjne ze strony portów skandynawskich w zakresie obsługi ruchu towarowego, tranzytowego i osobowego. Dziedziną gospodarki, w której zaistniała współpraca polsko-skandynawska, był również przemysł stoczniowy. Jej przejawy to zakupy statków handlowych, jednostek rybackich i silników w stoczniach skandynawskich, usługi remontowe dla armatorów nordyckich wykonywane przez przedsiębiorstwa stoczniowe położone w polskim obszarze gospodarczym oraz kooperacja w postaci sprzedaży na rynki skandynawskie maszyn, urządzeń i elementów wyposażenia. Ponadto prowadzono stałą wymianę polskich studentów oraz inżynierów, zwłaszcza w duńskich zakładach przemysłu okrętowego. Konkretna współpraca polsko-skandynawska wystąpiła w dziedzinie żeglugi i obejmowała tworzenie mieszanych spółek armatorskich oraz wspólną obsługę niektórych szlaków żeglugowych i portów docelowych. Jednocześnie w obszarze aktywności żeglugowej zaobserwować można silną konkurencję pomiędzy armatorami polskimi oraz nordyckimi w przewozach towarów i osób. Ważną dziedziną współpracy, ale i konkurencji w kontaktach szczególnie z Danią, trwającej już od 1903 r., było rolnictwo. Polskie organizacje rolnicze i właściciele dużych gospodarstw korzystali z osiągnięć duńskiego rolnictwa w zakresie hodowli zwierząt i uprawy roślin oraz utrzymywali stały kontakt z stojącymi na wysokim poziomie organizacyjnym i produkcyjnym duńskimi ośrodkami produkcji rolnej, m.in. wysyłając na praktyki do Danii uczniów szkół rolniczych, studentów i inżynierów. Jednakże rozwój polskiego rolnictwa i podniesienie jakości produkcji rolnej prowadziły do konkurencji w zakresie eksportu na rynki trzecie, np. bekonów do Anglii. Współpraca oraz rywalizacja zaistniała także w polsko-skandynawskich kontaktach dotyczących rybołówstwa. Wykorzystanie skandynawskich, głównie duńskich, jednostek łowczych, sprzętu połowowego i instruktorów przyczyniło się w sposób zasadniczy do zapoczątkowania oraz rozwoju polskiego rybactwa na otwartym Bałtyku, wodach Kattegatu i Skagerraku i na Morzu Północnym. Na odnotowanie zasługuje współpraca, a także rozbieżności, ujawniające się pomiędzy polskimi i skandynawskimi delegatami na forum Międzynarodowej Rady Badań Morza z siedzibą w Kopenhadze, do której Polska przystąpiła w 1922 r.

Current research into the life and work of Kazimiera Alberti, a poet and writer popular in the interwar period, connected from 1930 with Biała Krakowska, owes a great deal to Jacek Proszyk, who in 2009 staged a spectacle based on her biography at the Teatr Polski in Bielsko Biała called The Literary Salon of Kazimiera Alberti. It was followed by a spate of publications which, at this point, form a body of work ready for reassessment. This article deals with one of them, written by Karolina Pospiszil, where it is claimed that the heroine of Ci, którzy przyjdą ( Those Who Will Come, 1934), Helena Rumiszewska, is both a stereotyped, idealized female character. Focusing on the episodes which belie that description and show a character of considerable complexity driven by an emancipatory desire. She is not free from doubt when faced with various dilemmas, yet does she represent the ideal of the New Woman? This article addresses this question and discusses the issue of emancipation in the broader context of bourgeois culture and class, i.e. the social milieu o which Helena belongs.

Artykuł przedstawia kulisy powstania tygodnika „Wola Ludu”, organu naczelnego PSL „Piast” wydawanego w Warszawie w latach 1921–1931. Założenie pisma wynikało z walk frakcyjnych wewnątrz stronnictwa między grupami Macieja Rataja, Jana Dąbskiego oraz Wincentego Witosa. Chociaż periodyk stanowił jedno z głównych pism PSL „Piast”, dotychczas nie doczekał się szczegółowych badań naukowych. W ramach pisania artykułu została przeprowadzona szeroka kwerenda źródłowa oparta głownie na pamiętnikach i wspomnie-niach działaczy ludowych, a także analiza prasoznawcza wraz z zaprezentowaniem periodyku na tle innych organów prasowych PSL „Piast”.

This article outlines the rise and development of popular science periodicals in Poland from the 18th century until 1939. Their history begins in 1758 with the publication of Nowe Wiadomości Ekonomiczne i Uczone [Latest Economic and Learned News]. Our corpus includes 128 periodicals representing a great diversity of formats and content.

During the interwar period, period many examples of sports facilities were built in the Second Polish Republic. These groups of facilities had one function designed for practicing a specific sport discipline but also multifunctional facilities were also built. Sports centres played a role not only enabling amateur exercises and improving sports skills but they were also the seats of sports societies, unions, clubs or circles that associated sports enthusiasts and promoted the development of physical fitness through sport. The activity of such groups was necessary due to the political and economic situation of the country at that time. The period of the first half of the interwar period was a time of state reconstruction, uncertainty and challenges for society after the end of the First World War. The reconstruction of the country also concerned the sports infrastructure, in which apart from facilities with a form resulting directly from their function (stands, halls, ski jumps) formal buildings were also built. One of the examples of such facilities is the Sports House in Lviv, designed by Jerzy Nechay. The example of the Sports House in Lviv and its formal location a short distance from the city centre is an example of modern design that combines a form of use with a formal function.

This is an analysis of the strategies used to create a perception of Japan, or the ‘Japan effect’ – a term inspired by Roland Barthes ‘reality effect’ ( effet de reel) – in the fiction of Wacław Sieroszewski and Ferdynand Ossendowski, two Polish writers who were first to introduce Japan to the Polish general public. Both visited Japan, Sieroszewski in 1903 and Ossendowski in 1921; both were authors of popular fiction set in exotic locations. However, each of them chose a different strategy of presenting the Japanese setting of their stories. While Ossendowski's construction of the ‘Japan effect’ can be described as ‘encyclopedic realism’ (his narrative is stitched up with multiple notes and explanations), Sieroszewski takes a more direct, dramatic approach. Sieroszewski prefers to confront the reader with various exotic ‘props’ and to take him on a journey of discovery of the peculiarities of Japanese behavior, aesthetic values and ways of thinking.

This article is an attempt to present a comprehensive view of the poetry of Józef Czechowicz in the context of Martin Heidegger's fundamental ontology. Czechowicz's poetic work, the article argues, is an exploration of mutual relations of the basic ontological categories of being and nothingness ( das Sein and das Nichts). They constitute the philosophical foundations of the purely literary tensions that can be detected in all comprehensive accounts of his work, such as the opposition of Arcadia and Catastrophy (Tadeusz Kłak) or the discussion of the ‘bright’ and the ‘dark’ strain in the poetry of the Second Avant-garde (Jerzy Kwiatkowski).

This article deals with a debate in the pages of the interwar press over a memorial landscape park opened in 1932 at Żelazowa Wola, the birthplace of Fryderyk Chopin. Designed by Franciszek Krzywda- Polkowski, the park provoked a flood of opinions and commentaries from contemporary cultural luminaries. The discussions raged mostly in literary periodicals as well as popular newspapers and magazines. The article attempts to reconstruct the narrative patterns of the debate around its two poles, represented by the admirers and opponents of Krzywda-Polkowski's innovative design.

This article discusses the image of sports fans in the cartoons published in the illustrated weekly Przegląd Sportowy between 1921 and 1939. The discussion also includes pictorial representations of sports audiences against the background of our knowledge of contem-porary group behavior and analyses of individual cartoons in their direct context. Furthermore, the article tries to assess the affective aspect of the cartoons, i.e. the message they address to their readers. Finally, in the course of this examination we have managed to identify the authors of most of the cartoons.

This article confronts the text of A Literary Prize, a comedy by Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, with its contemporary reviews. Staged by the experimental theatre Reduta (directed by Zofia Modrzewska) in April 1937 at Teatr Nowy in Warsaw (under the directorship of Jerzy Leszczyński), it fell into complete oblivion which lasted until the recent discovery of the director’s copy buried at the Academy of Theatre Library in Warsaw.

While contemporary reviewers found A Literary Prize to be one of the weaker works of an outstanding poet, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska in her letters contrasted the ‘violent attacks’ of the critics with a fairly warm reception of the general audience. The play was performed to capacity audiences until 19 May, and revived for a single occasion a year later in Poznań.

A Literary Prize juxtaposes two plots. One, with elements of comedy of manners, follows the fortunes of a young girl, Taida Serebrzycka, who tries to navigate between two men with literary ambitions, Klemens Niedzicki and Albin Niekawski, while the other explores the challenges faced by prospective writers, especially the role of prize-winning competitions in the discovery of talent and the building of reputation. This article is focused primarily on the character of Taida, who makes the impression of being somewhat scatterbrained and snobbish, but is in fact a strong-minded, independent young woman conscious of her sexuality. She wants an honest, equal relationship, and is ready to fi ght hard for her happiness, which does include sexual satisfaction. The analysis of the reception of Maria Pawlikowska-Jasnorzewska’s play, and especially the characterization of Taida, the female protagonist, is complemented with an examination of the mechanisms of the critical discourse.