Ecclesiologie fondamentale

Sommaire

L’auteur s’interroge dans cet article sur la gense, la nature et la structure méthodologique de l’ecclésiologie fondamentale. Il démontre que l’originalité de cette discipline théologique consiste en l’exploration de la conscience que l’Eglise a d’ellememe sous l’angle de la crédiblité. Cette exploration doit avoir un caractre rationnel et empirico-historique et non confessionnel-dogmatique ou confessionnel-apologetique. A la fin le pére Seweryniak consacre ses réflexions aux modes de l’argumentation dans l’ecclésiologie fondamentale (viae: paradoxae, notarum, historica, aujourd’hui encore: dialogica, communionis, ethica) et ses thmes principaux.

Antropologia Ratzingera/Benedykta XVI okazuje się ściśle teologiczna. Jej podstawy to teocentryzm, który jest chrystocentryczny. Całość osadza się w eklezjologii. Pytanie o to, kim jest człowiek i jak być człowiekiem, musi być skierowane do Boga. Jego słyszalną w Kościele odpowiedzią staje się Jezus Chrystus. Sam Kościół, będąc Ciałem Chrystusa, jest przestrzenią obcowania Boga i człowieka. Tym samym jawi się jako Boże narzędzie przemiany ludzkiego bytu – wyzwolenia i spełnienia. Człowiek nie jest istotą niezależną. Pochodzi od Boga. Istnieje, ponieważ jest kochany. Bycie stworzonym na Boży obraz przesądza o relacyjnym – dialogicznym – charakterze jego bytu. Rysą na Bożym dziele jest skażenie grzechem. Człowiek powinien zwrócić swój wzrok na doskonały Boży obraz – Jezusa (Boga i człowieka zarazem). Charakterystyczne są tutaj kategorie synostwa, dziecięctwa i proegzystencji. To wszystko staje się dostępne poprzez wejście w egzystencję Syna Bożego. Dokonuje się to poprzez chrzest w Kościele. Tam człowiek może realizować swój relacyjny byt. Z kolei liturgia otwiera nam dostęp do naszego eschatologicznego przeznaczenia.

The article aims at an exegetical exploration of the theme of reconciliation in Eph 2:11-22. First it is argued that the passage has chiastic literary structure (ABCDD’C’B’A’). Reconciliation is in the structure a central (pivotal) theme around which go all other theo-logical motifs. The first element of pragmatic strategy of the author in Eph 2:11-22 is to show the condition of the addressee of the letter from the point of view of the Old Testament religion. As Gentiles they were deprived of God and His salvific promises. Thanks to the work of reconciliation accomplished by Christ’s death on the cross, both previously divided parts of the world (namely Gentiles and Jews) have become one. Christ’s work of reconcil-iation restores above all the relationship of each hostile group with God. The reconciliation between the two groups is a consequence of their prior reconciliation with God by Christ in the Holy Spirit (Trinitarian theology). Thanks to Christ’s work of reconciliation Gentiles are not strangers to God any more but together with the faithful Christians of Jewish origin form one “holy temple”, “Gods dwelling through the Spirit”, namely the Church.

W artykule autorzy podejmują namysł nad fazami ewolucji poglądów Dietricha Bonhoeffera na temat Kościoła i jego roli w życiu pojedynczych jego członków oraz w kontekście etycznego dziedzictwa reformacji. W Bonhoefferowskiej eklezjologii można wyróżnić trzy etapy, pogłębiające jego wizję Kościoła. W pierwszym z nich Kościół definiowany jest jako duchowa wspólnota wiernych, poza którą niemożliwe jest zbawienie. W fazie drugiej teolog kładzie nacisk na grzeszność człowieka, jako członka Kościoła. Uznanie jej stanowi podstawę dla przemiany, jaka może dokonać się w jednostce za sprawą przyjęcia w siebie Chrystusa. Trzeci etap to wkroczenie w świat spraw przedostatecznych w pełnej odpowiedzialności za dokonywane wybory poszczególnych członków wspólnoty eklezjalnej. Kościół, jakim widział go Bonhoeffer, miał wspierać się na mocnych filarach: na wolności, osobistej odpowiedzialności, naśladowaniu Chrystusa, miłości bliźniego, na sakramentach i Ewangelii. W tym aspekcie Bonhoeffer był wiernym kontynuatorem programu Reformacji.

Dla mariologii Josepha Ratzingera/Benedykta XVI jest sprawą zasadniczą, że Matka Pana nie jest postrzegana w sposób wyizolowany, ale w całości chrześcijańskiej tajemnicy wiary. Zestawia on z maryjnymi tekstami Nowego Testamentu główne linie postaci kobiet-wyzwolicielek ze Starego Testamentu, które dzięki swojej wierze i swojemu zaufaniu uprosiły moc Bożą i historiozbawczą zmianę sytuacji. W Maryi te postaci uzyskują nowe znaczenie, w jej Fiat naród izraelski uzyskuje konkretną personifikację. Ratzinger przedstawia Maryję jako „Kościół u swego początku”, w niej Kościół uzyskuje osobowe centrum z odpowiednimi konsekwencjami. Maryjna dogmatyka Ratzingera jest zbudowana na jego własnym biblijno-teologicznym podejściu, którego przejrzysta i głęboka struktura cechuje się szczególnym uwzględnieniem rozstrzygnięć dokonanych w trakcie najnowszej historii Kościoła.

Sobór Watykański II, który był największym wydarzeniem we współczesnej historii chrześcijaństwa, zainicjował proces otwarcia i reformy Kościoła katolickiego na niespotykaną dotąd skalę. Przez trzy lata dyskutowano na temat najważniejszych tematów, zarówno natury czysto teologicznej i eklezjalnej, jak i pastoralnej i misyjnej. Jednym z tych soborowych tematów było także ożywienie braterskich relacji między katolikami i nie-katolikami. W artykułe dokonano analizy jednego z najważniejszych teologicznych tematów, który niestety pozostał w wyniku soborowej i postsoborowej dyskusji przeszkodą w rzeczywistym dialogu o przywróceniu jedności między katolikami a prawosławnymi. Jest nim prymat papieski, który prawosławni postrzegają jako wynik ludzkiej inwencji, pozbawionej solidnych biblijnych i patrystycznych podstaw. Ternin ten pojawił się po 1054 roku jako podstawowa cecha polityki religijnej związanej z prymatem Rzymu. Kościół prawosławny wierzy w możliwość przywrócenia jedności chrześcijan, jednak nie zgadza się na interkomunię bez uprzedniego osiągnięcia jedności w wierze. Stąd też oczekuje się od Kościoła katolickiego decyzji porzucenia roszczenia prymatu i papieskiej nieomylności bądź też ich przekształcenia zgodnie tradycją pierwszych wieków. Również oczekuje się redefinicji relacji między biskupem Rzymu a kolegium katolickich biskupów w sensie rzeczywistej i efektywnej synodlaności.

Methodology of Fundamental Theology. Demonstratio Christiana

Summary

The article addresses the issue of demonstratio christiana in fundamental theology in three parts. First, traditional grounds for revelation fulfilled in Jesus Christ are demonstrated (1), followed by the contemporary presentation of the Christological treatise (2). Finally, a possibility of presentation of Christological and ecclesiological facts in harmonized categories is suggested (3).

Rocznica 500-lecia Reformacji dla Kościoła prawosławnego nie stanowi szczególnego powodu do radości, ponieważ stanowi kolejny podział w Kościele – powiedział metropolita Hilarion (Ałfiejew). Pomimo że dotyczyła ona relacji Lutra i Kościoła zachodniego, jej odniesieniem stał się Kościół prawosławny, w którym Luter doszukiwał się pierwotnej nauki i eklezjologii. Dowodem tego była dysputa lipska, podczas której prymat, liturgikę, strukturę Kościoła, naukę o usprawiedliwieniu i czyśćcu Luter konfrontował z nauką Kościoła prawosławnego. Skoro Luter widział w prawosławiu osnowę dla swojej reformy, dlaczego nie zdecydował się na konwersję do Kościoła wschodniego? Karmires, podkreślając dużą znajomość prawosławia przez Lutra, twierdzi jednak, iż miała ona jedynie powierzchowny charakter, której brakowało empirycznego poznania. Konkluduje ponadto, że Luter ani nie chciał, ani nie mógł przyjąć prawosławia ze względu na swoje przywiązanie do mentalności Kościoła zachodniego, a także teologii scholastycznej.

Rekonstrukcja gestów, zachowań i słów Franciszka pod kątem jego rozumienia Kościoła niesie ze sobą spore trudności. Forsowana przez niego eklezjologiczna koncepcja przysparza mu z jednej strony rzesze zwolenników, a z drugiej – prowokuje wielu do krytyki i postawy odrzucenia. Aby bez zniekształceń zrozumieć naukę papieża o Kościele, należy sięgnąć do dokumentu z Aparecidy biskupów latynoamerykańskich (2007) oraz adhortacji Evangelii gaudium (2014). „Poturbowany” Kościół Bergoglio znajduje się przede wszystkim na obrzeżach chrześcijaństwa i wyrasta z argentyńskiej opcji dla różnego typu wykluczonych. Stąd doktrynalnie i duszpastersko nieroztropnie wystawia się taka wspólnota na niebezpodstawne zarzuty propagowania religijnego synkretyzmu, osłabiania wyjątkowości i jedyności Jezusa Chrystusa, stawiania pod znakiem zapytania eklezjalnej sakramentalności.

Formacja intelektualna i duchowa Josepha Ratzingera – Benedykta XVI domaga się, aby mówić o jego procesie rozwoju. Artykuł pokazuje najczęściej pomijany etap młodego Ratzingera, który przechodzi ze stanowiska progresywnej i niekiedy nieod-powiedzialnej teoretyzującej teologii akademickiej na stanowisko myśliciela trwa-jącego we wspólnocie wiary, stając się stróżem chrześcijańskiej doktryny i nauczy-cielem zgodnie z duchem i tradycją Kościoła. Wiele światła na zmianę w postawie niemieckiego profesora rzuca etap przygotowawczy II Soboru Watykańskiego i jego obrady, a także przykre doświadczenie rewolty studenckiej w 1968 r., które zastaje naszego profesora w Tybindze. I tak oto z liberalnego teologa niemieckiego wyrasta nieprzeciętny katolicki teolog Kościoła powszechnego.