W artykule przedstawiono problematykę sacrum wpisującą się w układy kompozycji przestrzennych śląskich cmentarzy katolickich. Wskazano na klasyfikację cmentarzy jako miejsc świętych, ochronę ich sakralnego charakteru oraz na stawiane wobec przestrzeni wymagania. Dla wybranych śląskich nekropolii przeprowadzono analizę zagadnień związanych z występowaniem, czytelnością i realizacją treści sacrum w ich komponowanej przestrzenni.

W publikacji przedstawiono Park Śląski, który był budowany od 1954 r. przez 18 lat według projektu wykonanego pod kierunkiem prof. arch. Władysława Niemirskiego. Jest to jeden z największych parków w swoim rodzaju w Polsce oraz w Europie (około 600 ha). Założony częściowo na terenach zdegradowanych, stał się po latach przykładem udanej rekultywacji i renaturalizacji krajobrazu antropogenicznego. Park Śląski oficjalnie tworzony w duchu realnego socrealizmu (teoretycznie wzorowany na realizacjach w Związku Radzieckim), w rzeczywistości reprezentuje klasyczne zasady modernizmu.

Celem artykułu było zbadanie morfogenezy oraz przeanalizowanie stopnia zachowania historycznych walorów kompozycyjnych w kontekście procesu transformacji rozplanowania w odniesieniu do form radialnych dawnych wsi fryderycjańskich we współczesnych granicach Polski. Zastosowano wielokrotne studium przypadku w stosunku do pięciu dawnych kolonii pruskich, które spełniły zakładane kryteria lokalizacyjne i morfologiczne: Jedlice, Kup, Pokój, Nowosolna oraz Paproć Duża. W artykule posłużono się metodą analizy morfologicznej planu w powiązaniu z retrogresywną metodą genetyczną. Badania w tym zakresie miały charakter dynamiczny i oparte były na sekwencji chronologicznie zestawionych planów i map historycznych. Efektem badań była rekonstrukcja stadium inicjalnego oraz określenie kierunków przemian i trwałości dawnej kompozycji przestrzennej w ujęciu porównawczym. Analizowane układy należą do form unikatowych, tj. szczególnie cennych pod względem posiadanych cech rozplanowania. Paproć Duża stanowi układ całkowicie zachowany o wysokich wartościach w zakresie czytelności historycznej kompozycji. Kup, Pokój i Nowosolna ze względu na znaczny stopień przekształceń morfologicznych należą do grupy częściowo zachowanych układów przestrzennych o wartościach przeciętnych, zaś Jedlice stanowią przykład słabo zachowanego rozplanowania historycznego o niskich wartościach kompozycyjnych.