Jak wyszukiwać?
wyszukiwanie zaawansowane
Popularnonaukowe

ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk

ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk

Opis

ACADEMIA czasopismo popularnonaukowe Polskiej Akademii Nauk promujące w kraju i za granicą osiągnięcia polskich badaczy. Artykuły w „Academii” pisane są językiem przystępnym dla przedstawicieli różnych dziedzin nauki, ale także dla studentów, uczniów i wszystkich innych czytelników zainteresowanych tematyką popularnonaukową. Od 2005 roku czasopismo ukazuje się w dwóch wersjach językowych (po polsku i po angielsku).

ISSN
1733-8662
Wydawcy
Polska Akademia Nauk

Redakcja:

Jolanta Iwańczuk (redaktor naczelna, nauki o Ziemi)

Daniel Sax (redaktor, tłumacz)

Mariusz Gogól (nauki biomedyczne i biochemiczne)

Patrycja Strzetelska (nauki humanistyczne)

Witold Zawadzki (nauki ścisłe i techniczne)

Dominik Wódz (redakcja językowa)

Andrzej Figatowski (grafika)

Sylwia Piwowar (edycja zdjęć)

Anna Bielec (koordynator projektu)


Rada naukowa:

Marek Konarzewski prezes PAN (przewodniczący)

Dariusz Jemielniak wiceprezes PAN (wiceprzewodniczący)

Andrzej Buko

Katarzyna Czarnecka

Patrycja Dołowy

Paweł Golik

Janusz Jurczak

Tomasz Kapitaniak

Marek Krawczyk

Krzysztof Nowak

Anna Zawadzka

Kontakt

Polska Akademia Nauk

Biuro ds. Komunikacji i Informacji Naukowej

pl. Defilad 1

00-901 Warszawa

academia@pan.pl

www.pan.pl

www.academia.pan.pl



Zawartość czasopisma jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/.



  • Roczniki i numery

Wybierz numer

Zawartość

ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja

1 Spis treści
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 2
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex
2 Zbudowani z materii gwiazdowej
Marek Lewandowski
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 3 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152652
Słowa kluczowe: słowo wstępne
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Autorzy i Afiliacje

Marek Lewandowski
1
  1. Instytut Geofizyki PAN w Warszawie
3 Wędrówki zapisane w naszym DNA
Paweł Golik
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 4-9 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152318
Słowa kluczowe: DNA genetyka pochodzenie człowieka ewolucja
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W przeszłości ludzie prowadzili koczowniczy tryb życia, przemieszczali się w poszukiwaniu pożywienia, zasiedlając kolejne kontynenty.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Paweł Golik
1
  1. Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski, Instytut Biochemii i Biofizyki, Polska Akademia Nauk w Warszawie
4 Kwestia maszyn
Jacek Mańko
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 10-13 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152319
Słowa kluczowe: socjologia kognitywistyka media cyfrowe
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Historyczna ewolucja poglądów o wpływie technologii na pracę.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jacek Mańko
1
  1. Katedra Zarządzania w Społeczeństwie Sieciowym, Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie
5 Bić się albo nie bić
Krzysztof Argasiński
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 14-16 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152320
Słowa kluczowe: teoria gier modelowanie matematyczne
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Procesy ewolucyjne kształtujące wzorce zachowań zwierząt i ludzi mogą być opisywane przy użyciu teorii gier, matematycznego podejścia stworzonego na potrzeby ekonomii.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Krzysztof Argasiński
1
  1. Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytet Warszawski
6 Echa z Karpat
Tanishka Soni , Mateusz Mikołajczak , Stanisław Mazur , Christian Schiffer
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 17-21 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152321
Słowa kluczowe: sejsmika Karpaty geofizyka
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Badania Karpat za pomocą fal sejsmicznych umożliwiają odkrywanie tajemnic ukrytych głęboko pod ziemią.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Tanishka Soni
1
Mateusz Mikołajczak
1
Stanisław Mazur
1
Christian Schiffer
2
  1. Instytut Nauk Geologicznych, Polska Akademia Nauk w Warszawie
  2. Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet w Uppsali
7 Pierwszy, a nie czwarty
Witold Zawadzki
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 22-25 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152322
Słowa kluczowe: spektroskopia laserowa plazma
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Gdy podczas wieczornego spaceru podziwiamy nieboskłon usiany tysiącami gwiazd, nie zdajemy sobie sprawy z tego, że te jasne punkciki to w rzeczywistości przeogromne kule materii znajdującej się w stanie plazmy.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Witold Zawadzki
1
  1. Zakład Fotoniki, Instytut Fizyki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
8 Życie i śmierć na pustyni
Rafał Sikora , Mirosław Masojć , Grzegorz Michalec , Byamba Gunchinsuren
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 26-29 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152323
Słowa kluczowe: zmiany klimatyczne pustynia Gobi Ałtaj
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Wpływ zmian klimatycznych na funkcjonowanie paleolitycznych społeczeństw łowiecko-zbierackich i współczesnych grup koczowniczych na pograniczu pustyni Gobi i Ałtaju Gobijskiego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Rafał Sikora
1
Mirosław Masojć
2
Grzegorz Michalec
3
Byamba Gunchinsuren
4
  1. Zakład Geologii Regionalnej i Złożowej, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
  2. Zakład Archeologii Pozaeuropejskiej, Instytut Archeologii, Uniwersytet Wrocławski
  3. Instytut Archeologii, Uniwersytet Wrocławski
  4. Dział Epoki Kamienia, Instytut Archeologii, Mongolska Akademia Nauk
9 Kolorowa ptasia układanka
Małgorzata Anna Gazda
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 30-32 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152324
Słowa kluczowe: ptaki biologia ewolucyjna pióra
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Naukowcy cały czas szukają odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób i dlaczego u ptaków pojawiły się kolorowe pióra często zdobione ornamentami.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Małgorzata Anna Gazda
1
  1. Wydział Nauk Biologicznych, Uniwersytet Montrealski
10 Mały bohater badań naukowych
Ewa Stefanik , Karolina Wolny
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 33-35 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152325
Słowa kluczowe: genetyka akwarystyka
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Ryba Danio rerio zrewolucjonizowała badania naukowe, umożliwiając dogłębne zrozumienie wielu procesów biologicznych oraz potafizjologii ludzkich chorób.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Ewa Stefanik
1
Karolina Wolny
1
  1. Zakład Biologii Rozwoju Zwierząt, Wydział Nauk Biologicznych, Uniwersytet Wrocławski
11 Typowe i atypowe ewolucje układów kwantowych
Karol Życzkowski
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 36-39 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152326
Słowa kluczowe: mechanika kwantowa
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Wszystkie dane otrzymane z rozmaitych doświadczeń dotyczących fizyki mikroświata są zgodne z przewidywaniami teorii kwantowej. Czy są jeszcze obszary dotyczące mechaniki kwantowej, których nie znamy?
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Karol Życzkowski
1 2
  1. Instytut Fizyki Teoretycznej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
  2. Centrum Fizyki Teoretycznej PAN w Warszawie
12 Najstarsi kolonizatorzy Ziemi
Natalia Kartawik , Jolanta Behnke-Borowczyk
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 40-43 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152327
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Grzyby – organizmy, które jako pierwsze pojawiły się na lądzie – wciąż pozostają mało poznane. Co wiemy na temat ich historii i ewolucji?
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Natalia Kartawik
1
Jolanta Behnke-Borowczyk
1
  1. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
13 Wykuć przyszłość
Natalia Sobczak
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 44-49 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152328
Słowa kluczowe: materiałoznawstwo inżynieria metal
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Opracy inżyniera w obszarze ciekłego metalu, o tym, co w tej pracy jest najważniejsze, opowiada prof. dr inż. hab. Natalia Sobczak, wiceprezeska Polskiej Akademii Nauk.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Natalia Sobczak
1
  1. Pracownia Teorii Procesów Metalurgicznych, Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im. Aleksandra Krupkowskiego PAN
14 Historia zlodowaceń globalnych
Marek Lewandowski
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 50-54 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152329
Słowa kluczowe: zlodowacenia Homo sapiens
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Najbardziej niezwykła rzecz we Wszechświecie kryje się w twojej głowie.
Bill Bryson
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marek Lewandowski
1
  1. Instytut Geofizyki PAN w Warszawie
15 O przemianach form w przyrodzie
Nikodem Zieliński
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 55-57 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152330
Słowa kluczowe: ewolucja DNA dobór naturalny
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Ewolucję rozumiemy jako swego rodzaju wyścig zbrojeń, a jest to szczególny przypadek możliwych oddziaływań.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Nikodem Zieliński
1 2
  1. Centrum Nauki i Techniki – EC1 Łódź
  2. Centrum Badań nad Cyberkomunikacją i Sztuczną Inteligencją, Uniwersytet Łódzki
16 Nauczyciel – (r)ewolucjonista systemu edukacji
Aneta Duda-Jaśkiewicz
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 58-61 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152331
Słowa kluczowe: edukacja pedagogika
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Edukacją szkolną od lat wstrząsają kolejne rewolucje. Tymczasem prawdziwa zmiana dzieje się oddolnie. Warto ją wspierać umiejętnością myślenia projektowego, które rozwija odwagę i sprawczość nauczycieli.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Aneta Duda-Jaśkiewicz
1
  1. Centrum Nauki Kopernik w Warszawie
17 Czy współpraca się opłaca?
Anna Karnkowska
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 62-65 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152332
Słowa kluczowe: komórka DNA
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Historia komórki eukariotycznej.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Karnkowska
1
  1. Instytut Biologii Ewolucyjnej, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski
18 Czy zwierzę może zostać artystą? Malarstwo małp
Dorota Łagodzka
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 66-70 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152333
Słowa kluczowe: sztuka obrazy sztuka zwierząt
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Jedne wolą mocne kolory i zamaszyste ruchy pędzla, inne subtelne plamy i zygzaki. Sztuka nieludzka ma jeszcze przed nami wiele do odkrycia. Czy uznanie małp za artystów pogłębi nasz szacunek do nich, czy też narazi zwierzęta na większy wyzysk?
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Dorota Łagodzka
1
  1. Wydział „Artes Liberales”, Uniwersytet Warszawski
19 Od sztucznej inteligencji do gwiazd
Filip Biały
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 71-73 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152334
Słowa kluczowe: cyfryzacja transhumanizm
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Rozwój naukowo-techniczny nie jest neutralny ideologicznie. Napędza go nie tylko pragnienie poznania rzeczywistości, lecz także chęć zrealizowania za pomocą nowych technologii konkretnych wizji ideowych.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Filip Biały
1
  1. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet w Manchesterze
20 Jak powstał język
Michael Pleyer , Sławomir Wacewicz
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 74-77 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152335
Słowa kluczowe: językoznawstwo ewolucja komunikacja
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Nauka o ewolucji języka to obecnie dynamiczna, nowoczesna i interdyscyplinarna dziedzina badań naukowych.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michael Pleyer
1
Sławomir Wacewicz
1
  1. Centrum Badań nad Ewolucją Języka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
21 Ewolucja to nielinearna opowieść
Agata Passent
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 78-79 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152336
Słowa kluczowe: felieton
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Autorzy i Afiliacje

Agata Passent
1 2
  1. Tygodnik „Polityka”
  2. Program 1 Polskiego Radia
22 Krótka historia życia
Justyna Słowiak , Adam Halamski , Sylwia Piwowar
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 80-85 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152337
Słowa kluczowe: paleontologia fotoreportaż muzeum
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii PAN znajduje się jedna z najważniejszych wystaw przyrodniczych w Polsce. Ekspozycja jest głównie poświęcona paleobiologii kręgowców, ale stale są rozbudowywane części wystawy dotyczące ewolucji pozostałych grup organizmów żywych. Różnorodność wystawionych okazów odzwierciedla bogactwo zbiorów Instytutu Paleobiologii, który prowadzi swoją działalność od ponad 70 lat.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Justyna Słowiak
1
Adam Halamski
1
Sylwia Piwowar
  1. Muzeum Ewolucji, Instytut Paleobiologii PAN
23 Ludwik Hirszfeld – zapomniany gigant bakteriologii i immunologii
Joanna Borkowska
ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk | 2024 | Nr 3 (79) Ewolucja | 86 | DOI: 10.24425/academiaPAN.2024.152338
Słowa kluczowe: stacja PAN w Paryżu Ludwik Hirszfeld
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

28 maja 2024 roku w Stacji Naukowej PAN w Paryżu odbyło się niezwykłe wydarzenie poświęcone Ludwikowi Hirszfeldowi – wybitnemu, choć nieco zapomnianemu polskiemu bakteriologowi i immunologowi.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Joanna Borkowska
1
  1. Stacja Naukowa PAN w Paryżu

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji