Rocznik Historii Sztuki

Celem artykułu jest analiza obszernej kolekcji rysunków zoologicznych Samuela Niedenthala, które zachowały się w Dreźnie. Zostały one wykonane różnymi technikami i przedstawiają wiele gatunków zwierząt. W niniejszym tekście zwrócono uwagę przede wszystkim na studia nad owadami. Ta spuścizna jest wyjątkowa i ważna, biorąc pod uwagę zniszczenie dorobku artystycznego malarza, ale także rozwój nauki w jego czasach. Przedstawienia zwierząt, ptaków i owadów autorstwa Niedenthala są pierwszym tak kompletnym kompendium stworzonym w XVII-wiecznej Europie Środkowej. Szczegółowe ilustracje pozwalają na identyfikację gatunków występujących na tym obszarze.

Celem niniejszego artykułu jest prezentacja ostatnich ustaleń dotyczących biografii, związków rodzinnych oraz kariery zawodowej inżyniera wojskowego i architekta Pierre’a Ricauda de Tirregaille’a. Zrekonstruowana biografia Ricauda ukazuje dość typową karierę zawodową francuskiego inżyniera pierwszej połowy XVIII w. Jednakże w niniejszym przypadku wrodzone pragnienie awansu społecznego oraz naukowo-akademickie aspiracje Francuza poprowadziły go od pozycji porucznika inżyniera, budującego fortyfikacje polowe, do pułkownika armii pruskiej, kolekcjonera, historyka, wykładowcy oraz członka elity intelektualnej i akademickiej Berlina czasów Fryderyka II. Życiowe itinerarium wiodące z ojczystej Prowansji poprzez Katalonię, Piemont, Rzeczpospolitą Obojga Narodów aż do Królestwa Pruskiego jest jedocześnie zapisem zawodowej i społecznej kariery inżyniera. Mimo swych ambicji został on niemal całkowicie zapomniany na przeszło dwa stulecia, historiografia zaś wspomina jedynie dwa jego działa: słynny Plan de la Ville Varsovie dedie a S.M. Auguste III Roi de Pologne […] (1762) oraz opracowanie Médailles sur les principaux événémens de L’Empire de Russie, depuis le règne de Pierre le Grand jusqu’à celui de Catherine II, avec des explications historiques (1772).

Artykuł przedstawia znaczenie Amfiteatru w Łazienkach Królewskich, a zwłaszcza sceny położonej na wyspie na Stawie Południowym, w kontekście historii sztuki, literatury i teatru. Omówiono zarówno położenie zabytkowego obiektu w letniej rezydencji Stanisława Augusta, jak również jego dekorację i problemy konserwatorskie. W dalszej części artykułu opisano, jak ważnym elementem w procesie tworzenia nowych znaczeń dla łazienkowskiej architektury była zakorzeniona w XVIII w. symbolika wyspy.

Oś Saska, wielki barokowy kompleks złożony z królewskiego pałacu z oficynami, stajniami i zabudowaniami gospodarczymi, dziedzińca przedniego i rozległego założenia parkowego, u progu doby nowoczesnej pozbawiony funkcji rezydencjonalnej, jako własność państwowa stał się przedmiotem zainteresowania władz świadomych kluczowej roli tego założenia w przestrzeni miasta. Przez cały wiek XIX podejmowano wiele inicjatyw architektonicznych przekształcenia pałacu i placu. W artykule podjęta został próba udowodnienia, że plany wobec tego miejsca, zarówno tylko projektowane, jak i zrealizowane, podporządkowane były przede wszystkim potrzebom celebracji i komemoracji władzy. Przebudowa pałacu Saskiego służyć miała jedynie stworzeniu godnej oprawy dla ważnego dla władzy pomnika i placu przeznaczonego na organizowanie uroczystości państwowych.

Artykuł stanowi posłowie do przekładu Standardu smaku, końcowego rozdziału Elements of Criticism (1762) Henry’ego Home’a, Lorda Kames, opublikowanego w poprzednim tomie „Rocznika Historii Sztuki”.

Salomon Majmon znany jest historykom filozofii głównie jako krytyk i kontynuator filozofii Immanuela Kanta. Wprawdzie problematyka teoriopoznawcza dominuje w opracowaniach dotyczących filozoficznego stanowiska Majmona, ale jednak nie wyczerpuje całego potencjału bogatej twórczości filozofa. W jego obszernej, obejmującej kilkadziesiąt tytułów spuściźnie filozoficznej znajdują się także rozprawy poświęcone zagadnieniom estetycznym. W niniejszym artykule próbuję udzielić odpowiedzi na dwa pytania: 1) Czy koncepcja geniuszu prezentowana w pismach estetycznych Majmona – to znaczy w Über die Ästhetik, a przede wszystkim w Das Genie und der methodische Erfinder – jest rzeczywiście inspirowana wyłącznie przez filozofię Kanta? 2) Czy treść jego pism estetycznych można w całości sprowadzić do problematyki geniuszu w nauce, jak zdają się sugerować niektórzy autorzy?

W niniejszym artykule rekonstruuję koncepcję doświadczenia estetycznego wyłożoną przez szkockiego duchownego Archibalda Alisona (1757–1839), w jego Essays on the the Nature and Principles of Taste (1790 i 1811). Koncentruję się przy tym na najważniejszych założeniach jego estetyki i zastosowanych w niej pojęciach.

Sztuka nowoczesna w PRL-u rozwijała się nie tylko w ramach instytucji państwowych. Zmiany, które zaszły w Kościele katolickim w wyniku Soboru Watykańskiego, zostały niezwłocznie zaakceptowane w zakonach żeńskich. Artystki-zakonnice szybko też podjęły język modernistyczny w swojej twórczości. Niektóre nawet przed Vaticanum II. Do zakonnic-artystek modernistycznych należą profesjonalne twórczynie, absolwentki wyższych studiów: Zofia Wendorff-Serafinowicz (1905–1989), Małgorzata Bogucka (1918–1995), Alma Skrzydlewska (1930–2017) oraz Julitta Gołębiowska (1933–2011). Oprócz autonomicznych dzieł sztuki sakralnej i religijnej, siostry wykonywały też niezliczone dekoracje na Boże Narodzenie i Wielkanoc, przystrajały ołtarze, robiły wystawy, przygotowywały dekoracje teatralne, kartki i papeterie. Pierwsze z tych dzieł służyły liturgii i potrzebom dewocyjnym, drugie – bliskie femmage Miriam Schapiro – pogłębianiu wzajemnej przyjaźni i radości ze wspólnoty zakonnej. Te różnorakie rodzaje prac służyć dziś mogą ponadto jako dowód „wielu nowoczesności”.