Wizualizacja funkcji matematycznych znalazła liczne zastosowania w życiu codziennym, od ekonomii po medycynę.

The paper studies the work by Andrzej Urban entitled “Pamiętnik. Nasz ród, moja rodzina i moje przy niej losy” [A Diary. Our Kind, My Family and My Life with Them], a farmer from the Podkarpacie Region who was born in Lutcza. It was published twice, in 1936 and in 2015, and not only significantly enriched Polish diary literature, but also serves as a source for recently developing research into oral history. The analysis in this article is based on the second edition of the “Diary”, which repeats the text written by the author verbatim, with all its spelling, syntactic and stylistic imperfections. It is a precious piece of material for research for not only historians and sociologists, but also for linguists.

The material basis for the article are numerous official and unofficial anthroponyms occurring in Urban’s narrative. These are authentic onyms that have mostly reference, informative and expressive functions. Their use, especially referring to generally known persons in the social micro- and macro-scale, has a positive effect on the authentication of the described events. They also characterise the author of the text indirectly, showing, for instance, his somewhat deep onymic awareness and historical knowledge.

In the search for the critical functions of theology, we can find a growing number of dilemmas, which come from the theology itself and from the modern knowledge about the world, which theology has to face, not only offering expected answers, but also formulating its own Christian doctrine proper for contemporary times and consistent with the Tradition of faith. The only way to present such a broad and difficult problem in a short paper is through a general perspective. The key to the systematization of the problem is by observing that the tasks of theology can be seen from four different perspectives, according to the distinction ad extra – ad intra. Astrong emphasis is put on the encounter between theology and science. The attempt to make predictions about the future is based on analysis of the contemporary situation in theology and on the extrapolation of existing trends for the near future.

Artykuł jest prezentacją programu nauczania przedmiotu „Podstawy projektowania architektonicznego – kompozycje” studentów pierwszego roku kierunku architektura Wydziału Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej. Przykładowe prace studenckie zamieszczone w tekście są ilustracją wyników procesu dydaktycznego

Rynek walutowy jest największym światowym rynkiem. Jego funkcjonowanie wpływa na całą gospodarkę światową. Jest on także przedmiotem oddziaływania innych rynków. Jednym z takich rynków jest światowy rynek ropy naftowej. Przedmiotem badań wzajemnych relacji pomiędzy tymi rynkami był dotychczas wpływ zmian kursu EUR/USD, podstawowej pary walutowej rynku światowego, na zmiany ceny ropy oraz wpływ zmian cen ropy naftowej na kursy walutowe krajów będących dużymi jej importerami. Brakuje natomiast opisu skutków zmian cen ropy naftowej dla kursu EUR/USD oraz dla kursów walut krajów eksportujących ropę naftową. Celem niniejszego artykułu jest częściowe przynajmniej zapełnienie tej luki. Przedmiotem analizy był wpływ zmian cen ropy naftowej na poziom kursów EUR/USD, RUB/USD, BRL/USD oraz NOK/USD w okresie od początku marca 2011 do końca czerwca 2017 roku. W analizie tej wykorzystany został ekonometryczny model VAR. Wyniki tej analizy wykazały, że wpływ zmian cen ropy naftowej na badane kursy walutowe był bardzo wyraźny. Dotyczył on zarówno mającego znaczenie globalne kursu EUR/USD, jak i kursów walut krajów eksportujących ropę naftową. Najbardziej wpływ ten widoczny był w przypadku Rosji, w przypadku Norwegii i Brazylii był nieco słabszy, lecz również widoczny.

Interferometria sejsmiczna jest dynamicznie rozwijającą się metodą, której pierwsze zastosowania sięgają początków obecnego stulecia. Aktualnie znajduje coraz szersze zastosowanie w zagadnieniach m.in. obrazowania głębokich struktur ziemi oraz utworów przypowierzchniowych, monitorowania procesów wulkanicznych oraz analizowania wpływu silnych trzęsień ziemi na obiekty budowlane. Metoda ta pozwala na odtworzenie odpowiedzi impulsowej tzw. funkcji Greena ośrodka pomiędzy parą odbiorników na podstawie zarejestrowanych w tym samym czasie sejsmicznych pól falowych na tych odbiornikach. W wyniku odpowiednich operacji matematycznych metoda ta zamienia zarejestrowane na odbiornikach koherentne fale sejsmiczne o nieznanym czasie oraz miejscu ich wzbudzenia na układ tzw. wirtualnych źródeł emitujących sejsmiczne pole falowe z dowolnego odbiornika. W artykule przedstawiono fizyczne uzasadnienie wyników eksperymentu akustyki odwróconego czasu (ang. time-reversed acoustics) według Derode i in. (2003), które jest zarazem wytłumaczeniem metody interferometrii sejsmicznej. Eksperyment laboratoryjny w pierwszym etapie polegał na rejestracji akustycznego pola falowego wyemitowanego na brzegu naczynia wypełnionego cieczą i stalowymi prętami. Następnie rejestracje zostały odwrócone w czasie i wysłane powtórnie do wewnątrz naczynia i odebrany po przeciwnej stronie. Zarejestrowany na końcu sygnał okazał się zbliżony do sygnału wyemitowanego, pomimo przejścia przez ośrodek wielokrotnie rozpraszający. Doświadczenie to uzasadniono wykorzystując technikę korelacji wzajemnej (ang. cross-correlation), zasadę superpozycji pola falowego oraz zasadę wzajemności Rayleigha.

Artykuł prezentuje autorskie narzędzie badawcze, opracowane w ramach pracy dysertacyjnej realizowanej na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej. Instrument ten ma na celu delimitację terenów kluczowych dla rozwoju śródmiejskich przestrzeni kulturowych, a następnie określenie możliwych form ich przekształcania. Zintegrowany system przestrzeni kulturowych oraz Kulturowa oferta inwestycyjna uzupełniają warsztat urbanistów o narzędzia wspierające kreację przestrzeni publicznych o wysokim standardzie użytkowym i przestrzenno-społecznej atrakcyjności.

Celem artykułu jest ukazanie wieloaspektowości i złożoności problematyki autorytetu. Punktem wyjścia charakterystyk i analiz jest zarysowanie różnorodności definicyjnych i teoretycznych ujęć autorytetu. Na tym tle dokonano rekonstrukcji typologii autorytetu spotykanych w naukach społecznych oraz scharakteryzowano jego funkcje. Poprzez charakterystykę ważniejszych mechanizmów i sfer oddziaływania autorytetu ukazano znaczenie tego zjawiska w życiu społecznym. Szczególną uwagę – w kontekście przywołanych ujęć i klasyfikacji – zwrócono na występowanie zjawiska autorytetu w społecznościach lokalnych, gdyż na tym poziomie jego społeczna rola (między innymi inspirująca, regulacyjna, integrująca) jest niezwykle istotna z punktu widzenia funkcjonowania ładu społecznego i rozwoju wspólnot lokalnych.

Tekst przybliża problematykę tomu zorientowaną na zagadnienia dotyczące struktury przestrzennej i funkcji obszarów zurbanizowanych ze szczególnym odniesieniem do aspektów społecznych.

Ilość aktualnie działających szpitali w Polsce szacuje się na ponad 750 (publicznych i prywatnych). Mimo, że projektowanie, realizacja i wyposażenie szpitali jest określone szeregiem aktów prawnych, permanentne problemy finan-sowe publicznej służby zdrowia i niedoinwestowanie powoduje, że nasze szpitale odbiegają od stanu pożądanego i standardu reprezentowanego przez jednostki w krajach wysoko rozwiniętych. Wieloletnia praktyka w projektowaniu i realizacji pozwala na sformułowanie szeregu uwag o najczęściej występujących nieprawidłowościach, wpływających na zwiększenie ryzyka występowania błędów medycznych i zdarzeń niepożądanych.

The use of canticles in liturgical monody goes back to the early Middle Ages when the practice of canonical hours began to be used extensively. The canticles of the Gospel (Benedictus, Magnificat and Nunc dimittis) were successively incorpora- ted into the structure of the canonical hours and became in time the most important chants of the Liturgy of the Hours (Laudes, Vesperae, Completorium).

Some shorter canticles of the Old Testament books were also included in the Divine Office but it was only after the Second Vatican Council that shorter canticles of the New Testament books came into Vespers. They replaced the final (i.e. the third) psalm.

The designation „song" which was used to describe „canticle" in the Polish translation of the revised Liturgy of the Hours appeared to be highly controversial and inadequate. Thus, it was necessery to explain such definitions as: canticle, psalm, hymn, song. Based on the studies it is possible to definitely determine that a return to the original designation (canticle) is necessary and inevitable, in order to avoid confusion in terminology. Benedictus and Magnificat have received the primary thrust of poetic translations of canticles into Polish. In the latter case there are as many as five different Magnificat translations in Polish church song-books; only two versions of the Benedictus have been found. These canticles have a wide liturgical application; their use is not limited to the Divine Office alone.

They have been introduced into the Roman Catholic Order of Mass as the chants after Communion, or as the responsorial psalms, or as the verses sung before Gospel. Some of them have become independent processional chants for Mass, especially the ones intended for Lent. As far as the number of musical settings is concerned, it can be said that the Magnificat canticle seems to be highly favored. Nevertheless the melodies connected to other canticles, including the ones with the texts from „non-Gospel" biblical books, deserve attention as well. The melodies originated either in the Gregorian chant, or in the ecclesiastical songs, or in foreign sources, or, finally, in indigenous pieces of original compositions.

Thus, the repertoire of the New Testament canticles exhibits itself as a rich resource of new chants which have been included in the official liturgy in Poland since the Second Vatican Council. Clearly, further research is required in the aera.

Matematyka z jednej strony czerpie inspirację z codzienności, aspirując do jej modelowania w ramach precyzyjnego systemu logicznego, a z drugiej tę codzienność wzbogaca o nowe, często bardzo abstrakcyjne idee, poszerzające wyobraźnię i rozumienie otaczającej nas rzeczywistości. Dobrze może zilustrować tę myśl „śledztwo” dotyczące pojęć matematycznych związanych ze słowem „granica”.

Artykuł składa się z dwóch części. W części pierwszej (wprowadzającej) przywołuję — m. in. w ślad za Edmundem Husserlem, Stanisławem Ossowskim i Adamem Schaffem — główne sformułowania „zasady przezroczystości znaku”. W sformułowaniach tych mówi się najczęściej bądź o (1) przezroczystości znaku wobec przedmiotów przez znak oznaczanych (denotowanych, desygnowanych i/lub nazywanych), bądź o (2) przezroczystości znaku wobec jego znaczenia (resp. zdarzeń, stanów rzeczy i faktów przez znak wyznaczanych). Wszelako, na co zwracał uwagę Husserl, można również mówić o (3) przezroczystości znaku wobec czynności i stanów umysłowych użytkowników znaku (nadawców i odbiorców); wszak tylko dzięki tak rozumianej przezroczystości znaku możliwe jest porozumiewanie się ludzi ze sobą, a tym samym znak może pełnić również funkcję ekspresyjną i komunikacyjną. Cześć druga artykułu (zasadnicza) zawiera rekonstrukcję stanowiska Leona Koja, który teorii znaku opartej o zasadę przezroczystości nadał postać konsekwentnie sformalizowaną — postać zaksjomatyzowanego systemu logicznego (przy wykorzystaniu formalizmu Willarda van Ormana Quine’a z Mathematical Logic). Jednym z głównych celów Leona Koja było również wskazanie na ścisły związek semantyki z pragmatyką, a nawet prymat pragmatyki nad semantyką. Narzędzia formalnologiczne pozwoliły też wykazać, iż teoria znaku oparta o zasadę przezroczystości ani nie narusza zasady niesprzeczności (przynajmniej w jej sformułowaniu psychologicznym), ani nie zawiera i nie implikuje antynomii semantycznych typu antynomia kłamcy. Jest bowiem teorią łatwo uzgadnialną z Alfreda Tarskiego teorią stopni języka.

Autor rekonstruuje w tekście główne wątki filozofii nauk humanistycznych Jürgena Mittelstrassa. Niemiecki filozof wychodząc od krytyki tzw. funkcjonalistycznej, dualistycznej koncepcji humanistyki autorstwa J. Rittera-O. Marquarda, staje na stanowisku metodologicznego monizmu zakładającego jedność wszystkich nauk na gruncie uniwersalnych reguł racjonalności. Szuka przy tym symptomów tej jedności zarówno w tendencjach transdyscyplinarnych współczesnej nauki, jak i w pewnych wspólnych założeniach epistemologicznych oraz podobieństwach praktyk badawczych nauk. Autor zwraca uwagę na inspiracje kantowskie Mittelstrassa, który adaptuje interesująco dla potrzeb swej argumentacji kategorię „władzy sądzenia”. W podsumowaniu rozważań pojawiają się obok pozytywnej ogólnej oceny omawianej koncepcji także pewne uwagi krytyczne autora pod jej adresem.

Gramatyka i logika orzeczników wyrażających relacje jest dobrze znana w ujęciu rachunku predykatów, mówiąc w skrócie, dzięki dziedzictwu Whiteheada i Russella. Jednak w języku naturalnym relacje są często opisywane przy użyciu zwrotów, które C.S. Peirce nazywał „relatywami”, tzn. wyrażeń takich jak np. „brat”, „upominek”, „kierownik”, „skutek”, „następca”, które wymagają dopełnienia przez jeden lub więcej określających terminów, tak aby uzyskać z nich nazwy czy terminy ogólne. Peirce opracował logikę takich relatywów, która wywarła wpływ na E. Schrödera i A. Tarskiego. Nieco później S. Leśniewski, aby sformułować swoją mereologię, wolał użyć terminów relacyjnych, takich jak „część”, „przedmiot obejmujący”, „klasa”, niż predykatów i operatorów, do jakich następnie odwoływano się bardziej powszechnie. W artykule omawiam aspekty gramatyki i logiki terminów relacyjnych, mając na względzie ich zastosowanie do kilku wyróżnionych tematów logiczno-filozoficznych, jak np. liczebność desygnatów, funkcje, abstrakcyjność, zagadnienie kolejności argumentów czy stworzona przez B. Russella wielorelacyjna teoria przekonań i sądów.

The formulation of a plate finite element with so called ‘physical’ shape functions is revisited. The derivation of the ‘physical’ shape functions is based on Hencky-Bollé theory of moderately thick plates. The considered finite element was assessed in the past, and the tests showed that the solution convergence was achieved in a wide range of thickness to in-plane dimensions ratios. In this paper a holistic correctness assessment is presented, which covers three criteria: the ellipticity, the consistency and the inf-sup conditions. Fulfilment of these criteria assures the existence of a unique solution, and a stable and optimal convergence to the correct solution. The algorithms of the numerical tests for each test case are presented and the tests are performed for the considered formulation. In result it is concluded that the finite element formulation passes every test and therefore is a good choice for modeling plate structural elements regardless of their thickness.

W ofiarowanej Władysławowi Tatarkiewiczowi księdze pamiątkowej Charisteria (1960) znalazła się krytyka jego estetyki dokonana przez Jerzego Pelca. Merytorycznie spór dotyczył pojęć „formy” i „treści” zastosowanych do dzieł sztuki literackiej i dzieł sztuki plastycznej. Według Tatarkiewicza, dzieła plastyczne mają „formę A”, rozumianą jako układ elementów zmysłowych, a dzieła literackie „formę B”, czyli są zbiorem znaków językowych. „Formie B” przysługuje zawsze „treść”, której dzieła plastyczne są pozbawione. Jerzy Pelc wysunął wobec tej koncepcji uwagi krytyczne z perspektywy semiotyki logicznej. Według Pelca, znaki językowe spełniają trzy równorzędne funkcje językowe: (1) znaczą, (2) oznaczają i (3) wyrażają – co odpowiednio różnicuje pojęcie „treści”. Dzieła plastyczne również mogą spełniać te funkcje, ponieważ w ramach ogólnej teorii znaku, jaką jest semiotyka logiczna, znakami są zarówno „znaki ikoniczne” (dzieła plastyczne), jak i „znaki symboliczne” (dzieła literackie). Z punktu widzenia historii filozofii, książka Charisteria była w epoce marksizmu oazą filozofii tradycyjnej, przedwojennej. Spór między W. Tatarkiewiczem i J. Pelcem przebiegał we wspólnej tradycji szkoły lwowsko- warszawskiej, choć toczył się pomiędzy jej skrzydłem lewym, nastawionym rygorystycznie i scjentystycznie (Pelc), a skrzydłem prawym, nastawionym bardziej tolerancyjnie i humanistycznie (Tatarkiewicz).

Culture, Literature, Society. Interdisciplinary Character versus Methodology of the Contemporary Theological Research

Summary

Culture, literature and social life are the "living space" of the contemporary man. They can also be "theological loci" (loci theologici), i.e. loci, in which faith can be born, is, or/and disappears. Both Theology and Catholic Social Science, using different methods and in different aspects, investigate these processes and attempt that, through faith, everything which composes everyday life, becomes more understandable for contemporary man.

This paper is a reflection on the contemporary methodology of theological and social research in the context of the interdisciplinary nature of science. Thus, it attempts to answer the question how starting from different premises, Theology, through research of culture, specifically of contemporary art and literature, and Catholic Social Science, through research of the moral condition of social life and drawing inspiration from each other, can and should serve the faith of man in particular conditions and challenges of a fast-changing reality.

The first step of both sciences is an attempt of comprehension: who it is, to whom the Word is directed. These are a specific seismograph registering of all types of "rockbursts" of times and places. The second step is seeing culture, literature and social life in their prophetic function, which consist in "meeting out justice" to time and place, to consciences and people. The third one is searching for the meeting and merging places of the human word and the Word of God. In every step mentioned above there is a creative interaction between Theology and Catholic Social Science.

Postulated in this article the complementarity of Theology and Catholic Social Science gives hope, that contemporary man is able to elaborate uniform and organic conception of knowledge in order to reach inner unity (cf. Fides et ratio, 85).

Sulla metodologia di omiletica

Sommario

L’omiletica fa parte della teologia pratica. Essa ĺ una riflessione scientifica sulla predicazione della parola di Dio nella situazione d’oggi. L’omiletica viene suddivisa in fondamentale, materiale, formale e particolare. L’oggetto di studio omiletico sono: testi della Sacra Scrittura, documenti della Chiesa, testi teologici ed anche i testi delle omelie, prediche e conferenze, come anche, pi raramente, i dati dell’esperienza umana. I metodi della ricerca sono quelli applicati nelle scienze non teologiche; ále conclusioni derivati da questa ricerca hanno per sempre un carattere teologico.

Autor prezentuje szkic historii pojęć i imaginacyjnej geografii krain lokowanych w zaświatach: raju ziemskiego i niebiańskiego, czyśćca i nieba. Sięga do pierwocin tych wyobrażeń we wschodnich kulturach starożytnych, kulturze antyku, piśmiennictwie patrystycznym. Śledzi ich rozwój w ciągu średniowiecza po czasy Dantego, którego Commedia usankcjonowała rozdział zaświatów na ulokowane topograficznie piekło, czyściec i raj.

Article The Bible in Polish Modern Literature contains reflections on the period 1945-2009, especially about an essay on the Bible written by laics, staying on more or less catholic position. Almost all were poets: Roman Brandstaetter (1906-1987), Jan Dobraczyński (1910-1994), Anna Kamieńska (1920-1986), Czesław Miłosz (1911- 2004), Marek Skwarnicki (*1930), Anna Świderkówna (1925-2008), Tadeusz Żychiewicz (1922-1994) and others. These authors began to study the Bible in the middle of their lives, when they were ripe to discuss theological and existential problems of the Holy Scripture. In the contrast to them there are the writers staying on the atheistic or agnostic position: Zenon Kosidowski (1898-1978), Artur Sandauer (1913-1989). Only one author, A. Świderkówna, was really a specialist in a biblical branch as the professor of the ancient mediterranean archaeology on the Warsaw University. She could write series her books Conversations on the Bible which became the bestseller in the end of 20th century.

For all biblical essayists a very important issue was the philological question connected to the langauge of the Bible and with the „semantic energy" of translation (Miłosz). The biblical essayists used the old polish Bible (1600) translation of Jacob Wujek SI or modern group translation made 1965 in Benedictiner Abbey in Tyniec (by Cracow). Beyond a communistic censorship in years 1945-1989 all mentioned writers could publish their articles and books. The most important center of these initiatives was Cracow (weekly „Tygodnik Powszechny" and monthly „Znak", also lisher), Warsaw (Publisher Pax), Posen.