Gospodarka Surowcami Mineralnymi - Mineral Resources Management

Złoże kopaliny jest definiowane jako naturalne jej nagromadzenie, które może być przedmiotem gospodarczo uzasadnionej eksploatacji. W istniejących klasyfikacjach zasobów, jak na przykład Międzynarodowej Ramowej Klasyfikacji Zasobów ONZ (UNFCR) lub w JORC-code, przyjęto jednolity system definiowania poszczególnych ich kategorii. Nie rozwiązano jednak problemu, jak samo złoże kopaliny ma być określane. W przypadku gdy mają być przedstawiane globalne oceny wielkości zasobów bądż porównywane zasoby różnych złóż lub w różnych krajach, powinny być równocześnie przedstawiane kryteria definiujące złoża i ich zasoby, by uniknąć zestawiania nieporównywalnych wielkości. Powszechnie używanymi kryteriami definiującymi złoża i ich zasoby są: - maksymalna głębokość położenia złoża (lub największy dopuszczalny stosunek grubości nadkładu do miąższości złoża w przypadku złóż eksploatowanych odkrywkowo), minimalna akceptowalna miąższość złoża, - brzeżne wartości parametrów charakteryzujących jakość kopaliny, - minimalna zasobność złoża, definiowana jako ilość kopaliny na 1 m2 powierzchni złoża. Liczbowe wartości tych kryteriów nie wynikają z naturalnych właściwości złoża i musza byćw sposób arbitralny przyjęte. Na etapie geologicznego dokumentowania złóż może być zastosowany trojaki sposób ich określania: 1) oparty na analogii, przyjmujący odpowiednie ich wartości na podstawie dotychczasowych doświadczeń górnictwa, 2) oparty na przybliżonym rachunku ekonomicznym, biorącym pod uwagę istniejące dane statystyczne dotyczące kosztów pozyskiwania i cen surowców mineralnych, 3) oparty na danych dotyczących wymagań technicznych i technologicznnych eksploatacji i przeróbki kopalin, uwzględniający normy bezpieczeństwa pracy i wymagania stawiane surowcom mineralnym jako produktom handlowym. Taki sposób definiowania złóż i ich zasobów geologicznych zilustrowano przykładem złóż rud miedzi.

Produkcja węgla kamiennegow świecie w 2000 roku wyniosła 3638,7 mln ton i była niźsza niź w roku poprzednim o około 27 mln ton (0,7%). Dwa podstawowe rynki węgla kamiennego to region Azji i Pacyfiku oraz Europa. Import węgla na rynki Azji i Pacyfiku wzrósł w 2000 roku o 10,5% i osiągnął poziom 300 mln ton. Począwszy od roku 1980 morski handel węglem energetycznym wzrastał w tempie około 8% rocznic, a węglem koksowym - 2,2%. Węgiel w dalszym ciągu zajmuje czołowe miejsce wśród surowców do wytwarzania energii elektrycznej. Chociaź udział węgla w strukturze zuźycia energii pierwotnej zmniejszy! się nieco, to wzrosło jego znaczenie jako surowca do produkcji energii elektrycznej (38, I% w roku 1999 w stosunku do 36% w roku 1997). Elektrownie krajów Unii Europejskiej zaimportowały w 2000 roku ponad I 04 mln ton węgla. Zanotowano wzrost importu o około 39% w stosunku do 1996 r. i około 45% w stosunku do roku 1991.

Problemy energetyczne muszą być rozpatrywane globalnie ze względu na źródła energii, funkcjonujące rynki oraz ochronę środowiska przyrodniczego. Kopalne surowce energetyczne, w porównaniu do pozostałych nośników energii pierwotnej, mają decydujące znaczenie dla rozwoju gospodarki energetycznej świata. Światowe zasoby węgla kamiennego w 200 I r. szacowane są na około 5191 mld ton, z tego niemal połowa, tj: 2459 mld ton przypada na Azję i Europę Wschodnią z Federacją Rosyjską. Ogromne zasoby węgla kamiennego występują również w Ameryce Północnej - 1202 mld ton, co stanowi 23% światowych zasobów węgla. Produkcja węgla kamiennego w świecie w 2000 r. wynosiła 3639 mln ton, w tym węgla energetycznego 3142 mln ton, a węgla koksowego 497 mln ton. Zdecydowany wzrost produkcji węgla kamiennego nastąpi! w Australii, Afryce, Azji i Ameryce Północnej. W Europie w okresie dwudziestu lat ubiegłego wieku odnotowano spadek produkcji węgla kamiennego o 292 mln ton. Zużycie węgla na świecie w 2000 r. wyniosło 3738 mln ton, w tym węgla energetycznego-3220 mln ton, a węgla koksowego - 518 mln ton. Zdecydowany wzrost zużycia węgla kamiennego wystąpi! w krajach Azji, Afryki, Australii oraz w Ameryce Północnej. Europa zmniejszyła zużycie węgla o 193 mln ton, w tym węgla energetycznego o 148 mln ton i węgla koksowego o 45 mln ton. Spowodowane to było głęboką restrukturyzacją przemysłu węglowego w krajach Unii Europejskiej. Krajowe zasoby surowców energetycznych w 2000 r. wynosiły ponad 39,3 Gtoe. W tej wielkości prawie 99,5% (99,49%) stanowią zasoby węgla kamiennego i brunatnego. Pozostałe 0,51% ogółu krajowych zasobów surowców energetycznych stanowią ropa naftowa i gaz ziemny. Zasoby bilansowe węgla kamiennego (stan na 31.12.1999 r.) wynosiły 18 152 mln ton, w tym zasoby przemysłowe-8354 mln ton. Zasoby geologiczne węgla brunatnego skupione są w 78 złożach i wynoszą ogółem ponad 13 984, 14 mln ton, w tym zasoby rozpoznane szczegółowo wynoszą około 4455 mln ton. Zasoby przemysłowe złóż zagospodarowanych wynoszą 1778,5 mln ton. Polski system elektroenergetyczny jest największym i najbardziej znaczącym systemem w Europie Środkowej. Produkcja krajowa energii brutto w 2000 r. wynosiła 145,2 TW·h, w tym zawodowe elektrownie cieplne - 133,8 TW·h, z tego na węglu kamiennym - 84,2 TW·h, a na węglu brunatnym - 49,7 TW·h. Produkcja energii elektrycznej z węgla brunatnego w Polsce od wielu lat utrzymuje się mniej więcej na stałym poziomie i jej udział w ogólnej produkcji zawiera się w przedziale 35-40%. Podstawowym dokumentem w zakresie ustalania potrzeb na surowce energetyczne kraju są .Założcnia polityki energetycznej Polski do 2020 roku". Ze względu na znaczną niepewność przyszłych stanów gospodarki, opracowano trzy scenariusze rozwoju kraju: przetrwania, odniesienia i postępu- plus. Rola węgla kamiennego i węgla brunatnego w bilansie paliwowo-energetycznym Polski będzie w najbliższej perspektywie dominująca, a w dalszym horyzoncie czasowym- nadal znacząca.

W artykule przedstawiono analizę cen węgla na rynkach międzynarodowych. Przedstawiono porównanie kształtowania się cen w Azji i Europie, jak również porównanie cen węgla z cenami ropy i gazu ziemnego. Zaprezentowano kilka prognoz rozwoju cen węgla kamiennego w przyszłości.

Artykuł prezentuje źródła i produkcję kamieni budowlanych i drogowych w Polsce w ostatnich latach,jak równicź charakteryzuje rozwój ich krajowego rynku w latach dziewięćdziesiątych. Szeroko scharakteryzowane jest znaczenie obrotów międzynarodowych tą grupą surowców. W podsumowaniu przedstawiono przewidywany rozwój krajowego rynku kamieni budowlanych i drogowych w najbliższych latach.

W artykule przedstawiono pełną charakterystykę mineralogiczno-chemiczną i własności fizykomechaniczne, powstających w czasie demontażu wyłożeń izolacyjnych, odpadów włókien mineralnych: bazaltowych, szklanych i ceramicznych. Na podstawie badań chemicznych (w tym z wykorzystaniem mikrosondy elektronowej) oraz rentgenograficznych i derywatograficznych prześledzono zmiany w mikrostrukturze, składzie chemicznym i fazowym włókien po eksploatacji materiału izolacyjnego. Według wzrastającego stopnia zaawansowania zmian uszeregować można badane włókna w kolejności: włókna bazaltowe, szklane i ceramiczne. We włóknach bazaltowych i szklanych ograniczają się one do zmian w mikrostrukturze włókna i zróżnicowanym (w przypadku włókien bazaltowych) składzie chemicznym poszczególnych włókien. We włóknach ceramicznych eksploatacja prowadzi do pojawienia się nowych faz: mullitu i krystobalitu. Z porównania własności fizykomechanicznych i chemicznych opadów włókien mineralnych z własnościami azbestu (diametralnie różnych) wynikać muszą odmienne cechy technologiczne, w tym również respirabilne, w przypadku włókien mineralnych mniej agresywne przy biologicznym oddziaływaniu na organizm człowieka. Nie można wykluczyć, że w sygnalizowanej w literaturze światowej podwyższonej respirabilności niektórych odmian włókien ceramicznych wspomagającą rolę odgrywać mogą powstałe w procesie dewitryfikacji odmienne chemicznie wtórne włókna - w przypadku badanych przez autora włókien ceramicznych reprezentowane przez włókna nowych faz, łatwo oddzielających się od siebie w wyższych temperaturach.

Żuławy Elbląskie położone są we wschodniej części delty Wisły. Jest to plaska, aluwialna równina, w znacznej części zdepresjonowana. Spływ wód powierzchniowych odbywa się w kierunku północnym do Zalewu Wiślanego. Przestrzeń Żuław Elbląskich w znacznej części utrzymywana jest dzięki zabiegom wodno-melioracyjnym. Użytkowe znaczenie dla zaopatrzenia w wodę pitną i na potrzeby gospodarcze mają dwa poziomy wodonośne: plejstoceńsko-holoceński - w piaszczystych utworach czwartorzędu i różnowiekowy - obejmujący najstarsze ogniwa plejstocenu, piaszczyste osady trzeciorzędu i węglanowo-krzemionkowe utwory kredy górnej. Żuławy Elbląskie są zasilane przede wszystkim poprzez dopływ boczny z otaczających je wysoczyzn. Czynnikiem w znacznym stopniu ograniczającym zasoby wód podziemnych jest ich jakość. Wielkość zasobów dyspozycyjnych, ustalona na podstawie badań modelowych, wynosi: dla poziomu plcjstoceńsko-holoceńskiego 24 OOO m3/d i dla poziomu różnowiekowego 38 400 m3/d.

W procesach energetycznego spalania węgla powstaje wiele produktów ubocznych, takich jak popiół, żużel, pyl oraz toksyczne gazy. Właśnie gazy emitowane do atmosfery stanowią największy problem ze względu na trudności z ich usuwaniem. Dotyczy to głównie tlenków siarki i azotu. W 1998 roku MOŚZNiL wydało Rozporządzenie dotyczące dopuszczalnych do wprowadzania do powietrza ilości substancji zanieczyszczających ze spalania węgla kamiennego. Rozporządzenie miało na celu dostosowanie polskich norm do norm obowiązujących w Unii Europejskiej. Również kraje Unii zmodyfikowały swoje przepisy i w 2001 roku przyjęły dwie dyrektywy dotyczące emisji dwutlenku siarki i azotu. W artykule skoncentrowano się wyłącznie na problemie tlenków azotu. Przedstawiono genezę ich powstawania, normy emisji oraz wielkość emisji. Omówiono mechanizmy przechodzenia azotu w tlenek i dwutlenek azotu oraz pokazano wpływ temperatury na powstawanie NOx. Znając przyczyny i skutki emisji tlenków azotu przedstawiono skuteczne metody przeciwdziałania temu zjawisku. Można do nich zaliczyć metody pierwotne, polegające na niedopuszczaniu do powstawania tlenków, oraz metody wtórne, ograniczające emisję tlenków już powstałych. Problem tlenków azotu jest bardzo złożony i wymaga jeszcze wielu badań i udoskonalania obecnie stosowanych metod redukcji.

Z punktu widzenia stosunku do konkurentów na danym rynku zagranicznym przedsiębiorstwo przemysłu wydobywczego może stosować zarówno strategię luk rynkowych, jak i strategię imitacji, jako czynniki rozwoju eksportu wytwarzanych surowców mineralnych. Zanalizowano najczęściej stosowane formy tych strategii oraz warunki ich skutecznego stosowania, a także korzyści płynące z prowadzenia tych strategii marketingowych. Zwrócono również uwagę na zagrozenia, jakie powoduje ich stosowanie.

W referacie przedstawiono tendencje rozwoju i zmiany w technologii eksploatacji złoża rud miedzi w świetle ponad trzydziestoletnich doświadczeń, szczegółowej analizie poddano techniczne aspekty powstawania i minimalizacji procesu zubożenia w polskich kopalniach rud miedzi, których łączne wydobycie w skali roku kształtuje się na poziomic 28-32 milionów ton.

Techniki zdyskontowanych sald pieniężnych (discounted cash flow, DCF) stanowią obecnie podstawę większości decyzji inwestycyjnych przedsiębiorstw. Jednak - jak pokazuje praktyka - techniki te systematycznie zaniżają wartość górniczych przedsięwzięć inwestycyjnych. Wadę tę częściowo rekompensują zaadaptowane z rynków finansowych i popularyzowane w ostatnich latach metody wyceny opcji realnych. Metody te przypisują konkretną wartość elastyczności decyzyjnej inwestorów. Badania w zakresie wykorzystania opcji realnych wskazują, że stosując tę technikę otrzymuje się wartości zawsze wyższe od wartości uzyskiwanych z analizy DCF. Celem artykułu jest krytyczna ocena klasycznych metod dyskontowych oraz przedstawienie, jako alternatywy, metodologii opartej na modelu wyceny opcji.