Nauki Humanistyczne i Społeczne

Nauka

Zawartość

Nauka | 2023 | No 2

Abstrakt

Problem nierównowagi płci w polskiej nauce to wyraźny i szeroko udokumentowany fakt naukowy. Szczególnie niepokojąca sytuacja dotyczy małej liczby kobiet na stanowiskach kierowniczych w tzw. obszarze STEM (nauki ścisłe, technologia, inżynieria i matematyka), niemniej nierównowaga płci w zależności od dyscyplin i poziomu kariery naukowej dotyka również mężczyzn. Źródłem tej sytuacji, prowadzącej do moralnie nieakceptowalnego wykluczenia pewnych grup demograficznych i niewykorzystania pełnej puli intelektualnej społeczeństwa, są zarówno aspekty kulturowo-społeczne i związane z nimi uprzedzenia i dyskryminacja oraz instytucjonalne, w tym m.in. niskie i nierówne zarobki oraz szerokie wykorzystywanie anachronicznych modeli oceny doskonałości naukowej wykluczającej nietradycyjne ścieżki kariery i sposoby prowadzenia badań naukowych. W celu poszerzenia dialogu publicznego na temat nierównowagi płci w nauce w Polsce, w dniu 10.02.2023 Akademia Młodych Uczonych PAN wraz z Narodowym Centrum Nauki, Biurem Promocji Nauki PolSCA PAN w Brukseli oraz Centrum Badań nad Partycypacją Kobiet w Przestrzeni Publicznej UAM i w partnerstwie z fundacją L’Oreal, zorganizowała konferencję pt. „Doskonałość naukowa nie ma płci”. Wydarzenie to, w którym udział wzięli przedstawiciele i władze wielu organizacji środowiska naukowego w Polsce, zainaugurowało długofalowy program pod hasłem „Doskonałość naukowa nie ma płci” miało na celu zwrócenie uwagi na istniejące dysproporcje między płciami w nauce oraz potrzebę wypracowania metod, które pozwolą te dysproporcje zmniejszać.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marta Gmurek
1 2
Anna Kłos
1 3
Jacek Ł. Kolanowski
1 4

  1. Akademia Młodych Uczonych PAN
  2. Politechnika Łódzka
  3. Wojskowa Akademia Techniczna
  4. Instytut Chemii Bioorganicznej PAN

Abstrakt

W artykule przedstawiono przebieg drogi naukowej kobiet w obszarze technonauki, przede wszystkim w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych, na podstawie danych z systemu POL-on oraz Europejskiego Urzędu Statystycznego. Zaprezentowano również wyniki badania jakościowego, polegającego na analizie dwunastu wywiadów biograficznych z kobietami mającymi tytuł profesora, reprezentującymi różne dyscypliny wchodzące w skład pola technonauki. Wreszcie, podano potencjalne rozwiązania, które mogą przyczynić się do zwiększania reprezentacji kobiet w obszarze technonauki.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Knapińska
1

  1. Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy

Abstrakt

Niniejszy artykuł przedstawia dynamikę nierówności płci na polskich uczelniach w latach 2004–2021. Zamiast przytaczanych zazwyczaj proporcji wśród wszystkich absolwentów lub zatrudnionych na uczelniach przeanalizowano stopnie i tytuły nadawane w tym okresie. Nierównowaga płci wśród absolwentów studiów utrzymała się – kobiety uzyskują tytuły magistra dwukrotnie częściej od mężczyzn. W stopniach doktora kobiety osiągnęły nieznaczną przewagę. Znacznie wzrosły również odsetki kobiet wśród nowych doktorów habilitowanych i profesorów. Na wszystkich szczeblach wyraźnie wzrósł udział kobiet na kierunkach i w naukach inżynieryjno-technicznych. Zarówno wśród absolwentów, jak i naukowców proporcje płci wyrównują się tam, gdzie kobiety były dotychczas mniej liczne. Podobny trend nie zaszedł jednak tam, gdzie to mężczyźni uzyskiwali mniejszość stopni i tytułów.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michał Gulczyński
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Bocconiego w Mediolanie, Wydział Nauk Społecznych i Politycznych

Abstrakt

W prezentowanym studium analizujemy 4,3 mln nieokazjonalnie publikujących naukowców z 38 krajów OECD (w tym z Polski) z lat 1990–2021. Interesuje nas wzdłużny (longitudinalny) rozkład populacji młodych kobiet naukowców – do 10 lat po pierwszej publikacji naukowej – w czasie w 16 dyscyplinach STEMM (ścisłych, technicznych, inżynieryjnych, matematycznych – oraz medycznych). Analizujemy zmieniającą się kadrę naukową z pomocą 5-letnich grup wiekowych w ramach każdej dyscypliny. Sprawdzamy przydatność globalnych źródeł surowych danych bibliometrycznych (ujmowanych jako ustrukturyzowane Big Data) w analizie kadry naukowej w czterech wymiarach: płci, wieku, dyscypliny i upływu czasu. Tradycyjne zagregowane dane dotyczące naukowców ogółem skrywają zróżnicowany obraz zmieniającej się dynamiki uczestnictwa mężczyzn i kobiet nauki w ramach dyscyplin i wieku. Analizujemy ograniczenia bibliometrycznych zbiorów danych, a badania globalne porównujemy z polskimi badaniami na poziomie krajowym. Wskazujemy wybory metodologiczne i ich implikacje, a także krótko omawiamy nowe możliwości globalnego badania aktywności publikacyjnej młodych kobiet (i mężczyzn) naukowców.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marek Kwiek
1
ORCID: ORCID
Łukasz Szymula
1
ORCID: ORCID

  1. Centrum Studiów nad Polityką Publiczną Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Abstrakt

Psychofarmakologia jest dziedziną wiedzy na temat leków, które w sposób specyficzny działają terapeutycznie na określone objawy psychopatologiczne, takie jak np. psychoza, depresja, mania czy lęk. Narodziny współczesnej psychofarmakologii zwiastuje praca australijskiego psychiatry Johna Cade'a z 1949 roku opisująca terapeutyczne działanie litu w stanie maniakalnym oraz artykuł psychiatrów francuskich z roku 1952 dokumentujący leczniczy wpływ chlorpromazyny na objawy psychotyczne. W niniejszym artykule omówiono rozwój leków przeciwpsychotycznych, przeciwdepresyjnych, normotymicznych (zapobiegających nawrotom w chorobach afektywnych), anksjolitycznych (przeciwlękowych) i prokognitywnych (poprawiających funkcje poznawcze). Na podstawie chronologii wprowadzania do lecznictwa psychiatrycznego oraz przejawianego spektrum terapeutycznego wśród leków przeciwpsychotycznych można obecnie wyróżnić trzy generacje, natomiast dwie generacje leków przeciwdepresyjnych i normotymicznych. Mimo wielkiej kumulacji wiedzy na temat czynności mózgu, działanie większości leków psychotropowych można nadal interpretować w kontekście ich wpływu na neuroprzekaźniki mózgowe (ich podtypy, receptory, transportery itp.) dotyczące układu dopaminergicznego, serotonergicznego, noradrenergicznego, glutaminergicznego i cholinergicznego. W pracy przedstawiono również kierunki dalszego rozwoju współczesnej psychofarmakologii, możliwości zastosowania środków psychedelicznych i im podobnych jako leków psychotropowych, jak również znaczenie postępowania psychoterapeutycznego w kontekście psychofarmakologii. Na zakończenie przedstawiono istniejące od trzech dekad kontrowersje na temat leczenia depresji i stosowania leków przeciwdepresyjnych. Temat ten zyskuje ostatnio wielki oddźwięk medialny również w naszym kraju.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Janusz Rybakowski
1

  1. Klinika Psychiatrii Dorosłych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Abstrakt

Treść artykułu stanowi historyczna analiza obecności, rozumienia i zasadności metafory żelaznej kurtyny w obszarze nauk społecznych. Po 1989 roku wydawać się mogło, iż upadek żelaznej kurtyny stracił na znaczeniu i metafora ta stała się martwa. Ponowne jej przywołanie przez Władymira Załęskiego w związku z wojną na Ukrainie skłoniło do ponownej analizy sensu, znaczenia i emocji z nią związanych. Kwestia tego, jak ta powszechnie znana metafora wpływała (i wpływa) na nasze rozumienie rzeczywistości i w jakim stopniu stanowi rzetelną kategorię analityczną jest przedmiotem refleksji.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Elżbieta Czykwin
1
ORCID: ORCID

  1. Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie

Abstrakt

W artykule autor analizuje fenomen kilkukrotnego przystosowania pedagogiki Bogdana Suchodolskiego do zmiennych okoliczności politycznych: od fascynacji głównym nurtami polityki w latach 30. XX wieku, poprzez intensywne uprawianie pedagogiki marksistowskiej i socjalistycznej po II wojnie światowej, do humanizmu uniwersalnego w latach 70. i humanizmu tragicznego w latach 80. Za R. Englertem autor nazywa ową zdolność adaptacyjną pedagogiki do zmian politycznych „kairologią pedagogiczną”.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Zbigniew Kwieciński
1
ORCID: ORCID

  1. członek rzeczywisty PAN

Abstrakt

Jest to artykuł napisany z okazji zakończenia 3-tomowej edycji Dzienników wybitnego polskiego socjologa Stanisława Ossowskiego (1897–1963). Dzienniki były pisane z przerwami w długim okresie 1905–1963, od rewolucji 1905 r. do przedwczesnej śmierci autora. Autorka artykułu, która ustaliła oryginalny tekst zapisków Ossowskiego, przygotowała go do druku i opatrzyła obszernymi przypisami, przedstawia charakter Dzienników, opisuje losy ich manuskryptów i odsłania swój warsztat pracy edytorskiej. Dzienniki są cennym zbiorem zapisków z życia codziennego, wojen i podróży naukowych Ossowskiego, notatek z lektur i przemyśleń, łączy je uważność i refleksyjność. Stanowią materiał do biografii naukowej Ossowskiego i źródło do historii socjologii i życia intelektualnego w Polsce. Ich wartość polega także na tym, że ponieważ Ossowski pisał je tylko dla siebie, są one wolne od tendencyjności częstych w autobiografiach i dziennikach pisanych z myślą o przyszłej publikacji.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Róża Sułek
1

  1. Biblioteka Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie szans i barier rozwoju naukowego zachodniopomorskich środowisk naukowych. Autorzy (reprezentujący różne ośrodki naukowe) określają specyfikę szans rozwoju naukowego w województwie zachodniopomorskim. Wychodząc od diagnoz bardziej generalnych, koncentrują się na wybranych wskaźnikach rozwoju naukowego. Następnie podejmują próbę ich pogłębionej charakterystyki. Artykuł stanowi również zaproszenie do dyskusji na temat uwarunkowań rozwoju naukowego w skali regionalnej.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Rafał Rakoczy
1
Maciej Kowalewski
2
ORCID: ORCID
Paula Ossowicz-Rupniewska
1
Maciej J. Nowak
3

  1. Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
  2. Instytut Socjologii, Uniwersytet Szczeciński
  3. Wydział Ekonomiczny, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Abstrakt

W obliczu niedawnych medialnych przypadków nieprawidłowego sposobu komunikowania o doświadczeniach traumatycznych dzieci, Komitet Psychologii Polskiej Akademii Nauk wraz z naukowymi towarzystwami psychologicznymi przygotował wspólne stanowisko dotyczące tego problemu. Wskazuje się w nim na rolę negatywnych zdarzeń (w tym przemocy seksualnej) doświadczanych w dzieciństwie w obniżeniu dobrostanu jednostki w przyszłości oraz znaczenie w tym procesie czynników prowadzących do wtórnej wiktymizacji. Zwraca się również w nim uwagę na właściwe sposoby komunikowania o przypadkach narażenia dzieci na zdarzenia traumatyczne. Stanowisko zamyka apel do uczestników debaty publicznej o powstrzymanie się od wykorzystywania w aktualnych rozgrywkach politycznych medialnych opisów krzywdzenia dzieci.
Przejdź do artykułu

Instrukcja dla autorów

NAUKA jest czasopismem Polskiej Akademii Nauk wydawanym kwartalnie w języku polskim lub angielskim. Czasopismo publikuje recenzowane prace naukowe, artykuły przeglądowe, polemiczne, wspomnieniowe, recenzje oraz listy do redakcji.

Wszystkie materiały do publikacji prosimy przesyłać drogą elektroniczną do sekretariatu redakcji lub do członków Komitetu Redakcyjnego. Artykuły należy przygotować za pomocą standardowego edytora tekstu. Tekst nie powinien zawierać poprawek, podkreśleń i spacjowań. Kolejne akapity należy rozpoczynać wcięciem. Do pracy prosimy dołączyć streszczenie (maksymalnie 250 słów) oraz słowa kluczowe (trzy do ośmiu). Jeśli praca napisana jest w języku polskim, to wówczas tytuł pracy, słowa kluczowe oraz streszczenie należy dostarczyć również w języku angielskim. Ilustracje prosimy przesłać w oddzielnych plikach, niezależnie od tego, czy zostały one umieszczone także w pliku z tekstem. Jakość ilustracji powinna pozwalać na ich bezpośrednią reprodukcję oraz skalowanie do formatu czasopisma. Fotografie i ilustracje w formie map bitowych muszą posiadać rozdzielczość wynoszącą co najmniej 300 dpi i być zapisane w typowym formacie graficznym. Zamieszczanie ilustracji barwnych wymaga uzgodnienia z redakcją.

Wraz z plikiem zawierającym artykuł i plikami z ilustracjami należy przesłać:

a) pismo, w którym pierwszy autor zwraca się do redakcji o wydrukowanie pracy w czasopiśmie (formalne zgłoszenie materiału do publikacji w kwartalniku NAUKA), podaje swój adres, afiliacje, adres e-mailowy oraz podpis wraz z podaniem tytułu naukowego;

b) pisemne oświadczenie, że praca nie była dotąd ogłoszona drukiem i nie została złożona w innej redakcji. W przypadku wykorzystywania rycin (lub innych elementów) uprzednio publikowanych lub pochodzących od innych autorów należy dołączyć pisemną zgodę autorów i wydawnictwa na ich wykorzystanie;

Literatura przedmiotu powinna być umieszczona na końcu pracy w układzie sekwencyjnym (odwołanie w tekście, np. [1]) lub alfabetycznym typu „autor-rok” (odwołanie w tekście, np. (Ziman J., 1978)).

Artykuł:

Watson J.D., Crick F.H.C., Molecular structure of nucleic acids. Nature 1953, nr 171,

s. 737–738.

Książka:

Ziman J., Reliable knowledge. Cambridge University Press, Cambridge 1978, s. 124–157.

Rozdział w książce:

Klemensiewicz Z., Przekład jako zagadnienie językoznawstwa, [w:] O sztuce tłumaczenia, pod redakcją M. Rusinka, Wrocław 1955, Zakład im. Ossolińskich, s. 85–97.

Tytuły artykułów w literaturze przedmiotu powinny być podane w oryginalnym brzmieniu, a skróty tytułów czasopism według Web of Science: Standard journal abbreviations oraz wykazów narodowych i branżowych. Spis piśmiennictwa nie powinien zawierać niepublikowanych danych, informacji prywatnych lub prac w przygotowaniu. Odwoływanie się do takich źródeł może występować jedynie w tekście.

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji