Jak wyszukiwać?
wyszukiwanie zaawansowane
Nauki Humanistyczne i Społeczne

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

Opis
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria jest polskim kwartalnikiem naukowym poświęconym tematyce filozoficznej. Pod obecnym tytułem ukazuje się od roku 1992.
Przegląd Filozoficzny publikuje teksty prezentujące doniosłe koncepcje filozoficzne oraz oryginalne i twórcze idee. Kluczowym kryterium doboru tekstów do publikacji jest ich wartość naukowa.
W Przeglądzie Filozoficznym publikowane są przede wszystkim rozprawy naukowe. W wybranych numerach ukazują się też polemiki, przekłady, wywiady, recenzje, szkice popularyzatorskie oraz materiały archiwalne. Zeszyty ukazujące się w trzech pierwszych kwartałach każdego roku mają zróżnicowaną tematykę. W niektórych z nich zamieszamy bloki tekstów poświęconych konkretnym postaciom czy istotnym zagadnieniom filozoficznym. Czwarty numer ma charakter monograficzny i jest poświęcony myśli wybranego wybitnego filozofa.

ISSN
ISSN 1230-1493
Wydawcy
Komitet Nauk Filozoficznych PAN, Wydział Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego

Redaktor naczelny:

Bogdan Dziobkowski

Sekretarz redakcji:

Łukasz Kowalik

Członkowie redakcji:

Alicja Chybińska, Justyna Grudzińska, Jacek Hołówka, Jakub Kloc-Konkołowicz, Joanna Odrowąż-Sypniewska

Rada programowa:

Adam Chmielewski (Uniwersytet Wrocławski)

Jan Hertrich-Woleński (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie)

Paweł Kawalec (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)

Małgorzata Kowalska (Uniwersytet w Białymstoku)

Anna Latawiec (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)

Adam Nowaczyk (Uniwersytet Łódzki)

Jacek Paśniczek (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie)

Andrzej Przyłębski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Andrzej Szahaj (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)

Renata Ziemińska (Uniwersytet Szczeciński) 

Wydział Filozofii UW
ul. Krakowskie Przedmieście 3, pok. 310
00-927 Warszawa
e-mail: przegfil@uw.edu.pl
tel. (22) 55-23-718
Sekretarz redakcji odbywa dyżury od poniedziałku do piątku w godz. 11.00−15.00.

http://pf.uw.edu.pl/

  • Roczniki i numery
  • Instrukcja dla autorów

Wybierz numer

Zawartość

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4

1 Spis treści / Contents
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 5-8
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex
2 W czterechsetną rocznicę urodzin Blaise’a Pascala
Bogdan Dziobkowski
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 9-13 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148644
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Autorzy i Afiliacje

Bogdan Dziobkowski
3 Pierwsza rozprawa o łasce
Blaise Pascal
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 15-28 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148645
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Autorzy i Afiliacje

Blaise Pascal
4 Druga rozprawa o łasce
Blaise Pascal
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 29-35 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148675
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Autorzy i Afiliacje

Blaise Pascal
5 Blaise Pascal w pracach polskich autorów
Irena Bednarz
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 37-56 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148646
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Autorzy i Afiliacje

Irena Bednarz
6 Blaise Pascal jako jeden z pionierów badań naukowych
Wojciech Sady
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 57-69 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148647
Słowa kluczowe: ciśnienie atmosferyczne historia matematyki próżnia rewolucja naukowa
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Blaise Pascal (1623–1662) kształcił się w domu, w którym od dzieciństwa miał kontakty z członkami Akademii Mersenne’a. Dzięki temu znał dokonania matematy-ków, fizyków i innych pionierów Wielkiej Rewolucji Naukowej z lat 1540–1640. Sformułował ważne twierdzenie na temat krzywych stożkowych, zbudował mecha-niczny kalkulator, a razem z Pierre’em Fermatem położył podwaliny pod rachunek prawdopodobieństwa. W fizyce przeprowadził badania na temat próżni i ciśnienia atmosferycznego. Nie dokonał w tej dziedzinie ważnych odkryć teoretycznych lub eksperymentalnych, ale odegrał wielką rolę historyczną, nadał bowiem badaniom eksperymentalnym i dociekaniom teoretycznym na te tematy postać bardziej systematyczną niż inni fizycy tego okresu. A systematyczność jest istotą nauki.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Wojciech Sady
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Filozofii, ul. Bankowa 11, 40-007 Katowice
7 Blaise Pascal – matematyk i filozof matematyki
Roman Murawski
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 71-92 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148648
Słowa kluczowe: definicja dowód filozofia matematyki krzywa stożkowa maszyna licząca matematyka B. Pascal prawdopodobieństwo trójkąt Pascala
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W pracy omawia się dokonania Pascala jako matematyka i jako filozofa matematyki. Przedstawione zostało jego twierdzenie o sześcioboku wpisanym w krzywą stożkową, wynalazek maszyny liczącej, trójkąt arytmetyczny, prace w zakresie teorii prawdopo-dobieństwa, jak również pomysły związane z rachunkiem infinitezymalnym. Pokazano kontekst historyczny tych wyników oraz ich wpływ na dalszy rozwój matematyki. Przedstawiono także rozważania filozoficzne Pascala nad matematyką. Omówiono główne jego tezy dotyczące metod matematyki oraz rozproszone uwagi na temat nieskończoności i typów myślenia matematycznego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Roman Murawski
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Matematyki i Informatyki, ul. Uniwersytetu Poznańskiego 4, 61-614 Poznań
8 Pascal i horror vacui
Bartosz Działoszyński
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 93-106 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148649
Słowa kluczowe: „horror vacui” B. Pascal próżnia przestrzeń
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony badaniom Blaise’a Pascala nad próżnią oraz jego zmaganiom z tradycyjną koncepcją horror vacui (lęku natury przed próżnią). Część historyczna zawiera opis, jak Pascal dowiedział się o eksperymentach Evangelisty Torricellego, jak zainteresował się problematyką próżni i prowadził badania eksperymentalne. Następnie przedstawiono polemikę Pascala z ojcem Étienne’em Noël, jezuitą i kartezjaninem. Zrekonstruowano argumenty Noëla przeciw próżni oraz kontrargumenty Pascala w jej obronie. Uwzględniono też wzmianki o próżni w późniejszych pismach Pascala, m.in. w Myślach. Prezentację badań Pascala nad próżnią uzupełniają uwagi na temat jego roli w rewolucji naukowej XVII wieku.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Bartosz Działoszyński
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przed-mieście 3, 00-927 Warszawa
9 Czy rozum ma granice? Poznanie naukowe, antropologia, religia
Ryszard Kleszcz
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 107-128 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148650
Słowa kluczowe: granice rozumu intuicja B. Pascal poznanie naukowe religia rozum serce
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Blaise Pascal (1623–1662) to bez wątpienia wielka postać w historii nauki nowożytnej i klasyk literatury francuskiej. Sporne jest jednakże jego znaczenie jako filozofa. W tej domenie zarzuca mu się niekiedy bycie wyrazistym (mocnym) irracjonalistą. W pracy podejmuje się analizę poglądów epistemologicznych i metodologicznych Pascala, tak w obrębie poznania naukowego, jak i poza nim. Rozważana jest także kategoria „serca”, mająca rzekomo być symptomem irracjonalizmu. W opinii autora kwalifikacja Pascala jako irracjonalisty jest znacznym uproszczeniem i wyrazem nie tyle krytycznego myślenia, ile myślenia wykorzystującego stereotypy.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Ryszard Kleszcz
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Łódzki, Instytut Filozofii, ul. Lindleya 3/5, 90-131 Łódź
10 Czy mniemania ludu są zdrowe? O granicach rozumu i dwuznacznościach Pascalowskiej metody krytycznej
Małgorzata Kowalska
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 129-141 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148651
Słowa kluczowe: cynizm dialektyka dwuznaczność lud metoda krytyczna odwracanie racji paradoks racja racja pozorów rozum serce sprawiedliwość
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W artykule analizuję strategię argumentacyjno-interpretacyjną stosowaną przez Pascala w Myślach jako rodzaj metody krytycznej. Stosuje on tę metodę przy prezentowaniu różnych zagadnień, w szczególności przy okazji rozważań o sprawiedliwości, ale także przy problematyzacji samej władzy rozumu. Metoda ta obejmuje stałe odwracanie racji w ruchu od „za” do „przeciw” oraz poszukiwanie ukrytej racji zjawisk-pozorów. W artykule interesują mnie związane ze stosowaniem tej metody paradoksy i dwuznaczności, które diagnozuję na kilku poziomach, przede wszystkim jako efekt dowodzenia „jedności przeciwieństw”, ale także jako przejaw niekonsekwencji w ocenie możliwości rozumu, co w sprawach społecznych prowadzi Pascala do skrajnego pesymizmu i cynizmu.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Małgorzata Kowalska
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Filozofii, Plac Niezależnego Zrzeszenia Studentów 1, 15-420 Białystok
11 Granice rozumu – co poza nimi? Pascal i jego dzisiejsze echa
Anna Jedynak
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 143-157 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148652
Słowa kluczowe: intuicjonizm B. Pascal poznanie rozum serce teoria podwójnego procesu wartości
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Autorka podejmuje tytułowe pytanie: jakie nasze zdolności poznawcze i skłonności mieszczą się według Blaise’a Pascala poza granicami rozumu, i próbuje określić ich wartość dla naszego poznania, postaw i sposobu bycia w świecie. Choć wśród elementów pozarozumowych jedne są, według Pascala, niezmiernie cenne, inne natomiast zaburzają poznanie i wywierają na nas destrukcyjny wpływ, to granica między jednymi a drugimi bywa czasem bardzo cienka i trudna do wyraźnego przeprowadzenia. Niektóre współczesne koncepcje podejmują ten problem, próbując na różne sposoby zakwalifikować i ocenić nasze pozarozumowe inklinacje i zdolności. Autorka wskazuje dwie takie koncepcje: intuicjonizm i teorię podwójnego procesu. Każda z nich w inny sposób odnosi się do problemu, z którym pozostawił nas Pascal.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Jedynak
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa
12 Racjonalność serca? Blaise’a Pascala koncepcja źródeł poznania
Marek Wójtowicz
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 159-168 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148653
Słowa kluczowe: B. Pascal porządek serca racjonalność
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Wskazanie porządku serca jako odrębnej i zarazem najbardziej efektywnej władzy poznawczej człowieka należy do rzędu tych idei, które wciąż czynią myśl Blaise’a Pascala inspiracją do filozoficznej refleksji oraz przedmiotem żywej dyskusji. Ponad 350 lat dociekań nad tym zagadnieniem nie pozwoliło wypracować jego jednolitej interpretacji. Artykuł prezentuje najważniejsze poglądy dotyczące relacji między po-rządkiem rozumu a porządkiem serca. Przez wieki dominowała interpretacja przypisująca Pascalowi irracjonalizm, natomiast obecnie akcentuje się racjonalność poznania sercem. Inni komentatorzy doszukują się w myśli Pascala przekonania o inte-gralnym działaniu wszystkich ludzkich władz poznawczych.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marek Wójtowicz
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Teologiczny, ul. Jordana 18, 40-043 Katowice
13 Sofistyka i kazuistyka
Jacek Hołówka
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 169-184 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148654
Słowa kluczowe: kazuistyka łaska uczynkowa pilpul pryncypializm etyczny retoryka sofistyka wina zbawienie
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Autor zajmuje się filozoficznymi problemami wynikającymi z pomieszania trzech pojęć: retoryki, sofistyki i kazuistyki. Choć Blaise Pascal nie jest odpowiedzialny za wprowadzenie tego zamętu, posługiwał się tymi pojęciami tak, jak jego współcześni, czyli nieprecyzyjnie. To go doprowadziło – według autora artykułu – do nieprze-konującej interpretacji sporu między rygorystami i laksystami. Powrót do poprawnego rozumienia kazuistyki nastąpił dopiero w XX wieku, a rozpoczął się od nowego zarysowania podstaw dyskusji normatywnych w bioetyce. Konsekwencje tej korekty rzucają nowe światło na spory między jansenistami, jezuitami i dominikanami w XVII wieku.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jacek Hołówka
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa
14 L’esprit de finesse, czyli Pascalowski patronat nad estetyką
Magdalena Krasińska
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 185-210 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148655
Słowa kluczowe: estetyka finezja intuicja mos geometricus myślenie estetyczne umysł intuicyjny umysł matematyczny
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza kategorii l’esprit de finesse, która w Myślach przeciw-stawiona zostaje kategorii l’esprit de géométrie. Dwa wyróżnione przez Blaise’a Pascala typy umysłu to: umysł intuicyjny, wiązany z takimi pojęciami, jak finesse, délicatesse, justesse czy sentiment, oraz umysł matematyczny, postępujący według kartezjańskiej metody more geometrico. W toku analizy translatologicznej porównane zostają sposoby tłumaczenia określeń obydwu Pascalowskich typów umysłu w wyda-niach: polskim, angielskim i niemieckim. Analiza prowadzi do wniosku, że opis towarzyszący przedstawieniu kategorii l’esprit de finesse pozwala stwierdzić estetyczny charakter umysłu intuicyjnego. Na poparcie tej tezy przywołani zostają wybrani przedstawiciele wczesnej estetyki XVII i XVIII wieku: Nicolas Boileau- -Despréaux, Dominique Bouhours, lord Shaftesbury, Alexander Baumgarten. Pod koniec artykułu estetyczny charakter l’esprit de finesse zostaje potwierdzony odniesieniem do koncepcji „myślenia estetycznego” Wolfganga Welscha.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Magdalena Krasińska
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Filozofii, ul. Ogińskiego 16, 85-092 Bydgoszcz
15 Zakład Pascala – analiza metodologiczna
Jan Woleński
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 211-218 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148656
Słowa kluczowe: decyzja pewność prawdopodobieństwo ryzyko
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Artykuł proponuje metodologiczną analizę zakładu Pascala z użyciem narzędzi zaczerpniętych ze współczesnej teorii decyzji. Teoria ta wyróżnia decyzje podejmo-wane w warunkach pewności, ryzyka i niepewności. Ostatni rodzaj jest naturalnym kontekstem dla zakładu Pascala. Autor stawia tezę, że argument Pascala jest kolisty, jeśli nie doda się do niego dalszych założeń.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jan Woleński
1
ORCID: ORCID
  1. Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Katedra Nauk Społecznych, ul. Sucharskiego 2, 35-225 Rzeszów
16 Zakład Pascala, zakład Kierkegaarda i zakład Jamesa. Meandry prawdopodobieństwa i użyteczności
Adam Grobler
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 219-234 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148657
Słowa kluczowe: psychologia religii teoria perspektywy współczesne pojęcie prawdopodobieństwa zakład Pascala zasada maksymalizacji użyteczności oczekiwanej
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W świetle współczesnego pojmowania pojęcia prawdopodobieństwa założenie Blaise’a Pascala, że prawdopodobieństwo istnienia Boga jest niezerowe, jest nieuprawnione. Co więcej, zgodnie z normalną (współcześnie) praktyką stosowania rachunku prawdopo-dobieństwa, trzeba przyjąć, że jest ono zerowe (lub nieokreślone). Przeczuwał to Søren Kierkegaard, którego krytykę zakładu Pascala można zinterpretować jako dowód, że prawdopodobieństwo nagrody wiecznej jest nieskończenie małe, wobec czego użyteczność oczekiwana wiecznej nagrody jest nieokreślona. Następnie, w świetle teorii perspektywy, użyteczność nagrody wiecznej jest względna, a zatem niekoniecz-nie nieskończona. To również podważa zakład Pascala, nawet jeśli przyjąć argument Williama Jamesa, który kosztem relatywizacji kulturowej oddala krytykę Kierkegaar-da. Dalej rozważam dwie inne możliwości uzasadnienia – za pomocą teorii perspektywy i epistemologii kontekstualizmu – niezerowego prawdopodobieństwa nagrody wiecznej. Obie odrzucam, aby w końcu rozważyć możliwość uzasadnienia zakładu Pascala przez wpływ wiary na użyteczność życia doczesnego. W konkluzji stwierdzam, że ten wpływ jest ambiwalentny.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Adam Grobler
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Opolski, Katedra Filozofii, ul. Katowicka 48, 45-052 Opole
17 Przeciw racjonalnej rekonstrukcji zakładu Pascala
Paweł Kawalec
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 235-250 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148658
Słowa kluczowe: geometria przypadku I. Hacking „Infini rien” kontekst uzasadnienia
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Zakład Pascala jest współcześnie analizowany jako argument (lub zestaw argumen-tów), którego celem jest uzasadnienie istnienia Boga. Właściwym podejściem do za-kładu Pascala miałaby być jego racjonalna rekonstrukcja, obejmująca tylko określony fragment – tzw. zakład matematyczny – większej całości zatytułowanej przez Blaise’a Pascala Infini rien. Przy zastosowaniu Hansa Reichenbacha uproszczonego ujęcia racjonalnej rekonstrukcji, taka procedura wymaga oddzielenia kontekstu odkrycia od kontekstu uzasadnienia i rekonstrukcji uzasadnienia zaprezentowanego w tym ostatnim kontekście. Odniesieniem dla niniejszego tekstu jest w szczególności kanoniczna racjonalna rekonstrukcja zakładu Pascala, jaką zaproponował Ian Hacking. Wykorzys-tanie przez niego współczesnych pojęć teorii decyzji stało się punktem wyjścia dla toczonych aktualnie dyskusji na temat zakładu Pascala. Dzięki ukazaniu pełniejszego kontekstu fragmentu Myśli Pascala zatytułowanego Infini rien, którego słynny zakład jest tylko częścią, niniejszy tekst wskazuje istotne rozbieżności między interpretacją zakładu narzucaną przez tego rodzaju racjonalną rekonstrukcję a źródłową intencją Pascala. Nie jest celem niniejszego tekstu podważenie wartości racjonalnych rekonstrukcji tego rodzaju argumentacji za istnieniem Boga, lecz pokazanie ich nieadekwatności jako drogi do odczytania źródłowej intencji autora Infini rien.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Paweł Kawalec
1
ORCID: ORCID
  1. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
18 Decyzje pascalowskie
Jędrzej Stanisławek
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 251-261 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148659
Słowa kluczowe: ideoreligia B. Pascal podstawowy problem wiary rachunek pascalowski sytuacje pascalowskie sytuacje sartrowskie teo-religia zakład Pascala
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Autor rozważa – w sposób formalny – zakład Pascala. Po pierwsze, wyróżnia sytuację („sytuacja pascalowska”), w jakiej znajduje się osoba wierząca, która musi rozstrzygnąć, czy stosować się do zaleceń religii. Innego typu jest sytuacja opisana przez J.-P. Sartre’a („sytuacja sartrowska”), czyli położenie osoby, która musi wybrać pomiędzy wartościami równocennymi. Po drugie, autor analizuje rozumowanie Pascala, czyli rachunek, na podstawie którego Pascal uznał, że odrzucając obietnicę eschatologiczną chrześcijaństwa, nie zyskuje się nic. Podsumowaniem analizy jest nierówność, na podstawie której Pascal wyprowadza swój wniosek. Po trzecie, autor rozwiązuje tę nierówność, ale korzysta z niepascalowskiego oszacowania prawdopo-dobieństw oraz wartości. W tej wersji pascalowska nierówność zmienia zwrot. Autor uważa, że w położeniu pascalowskim znajdują się nie tylko osoby wierzące w Boga klasycznie, ale też każdy, kto ryzykuje życie w imię swoich ideałów. Podobny przypadek stanowią reklamy zachęcające do podejmowania niekonwencjonalnych terapii medycznych. Przykładu dostarcza m.in. spór o szczepienia przeciwko COVID-19.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jędrzej Stanisławek
1
ORCID: ORCID
  1. Politechnika Warszawska, Wydział Administracji i Nauk Społecznych, ul. Noakowskiego 18/20, 00-668 Warszawa
19 Zakład Pascala a filozofia umysłu
Michał Barcz
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 263-283 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148660
Słowa kluczowe: emocje postawa uczucia zakład Pascala
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W swoich rozważaniach o możliwości nawrócenia Blaise Pascal przyjmuje zadziwiająco aktualną teorię emocji. Dostarcza przekonującego argumentu za tezą, że nawet najlepsza i najbardziej perswazyjna racja rozumowa nie wystarcza do tego, by zmienić naszą postawę, w szczególności by zmienić człowieka niewierzącego w wie-rzącego. W narracji Pascala ową najlepszą racją jest, na mocy eksperymentu myślo-wego, tzw. zakład Pascala. Zakład stanowi oś tej koncepcji, jednak jego konkluzyw-ność nie jest kwestią istotną dla analiz psychologicznych. Pascal przekonuje poza tym, że nawrócenie jest możliwe. W tym kontekście przedstawia sugestywny model zmiany postawy. W artykule dokonuję jego rekonstrukcji oraz przekonuję, że stanowi on propozycję niekontrowersyjną w świetle współczesnych teorii psychologicznych i filo-zoficznych. Twierdzę też, że Pascal jest jednym z klasyków, którzy ukształtowali istotne wątki naszego dzisiejszego pojmowania umysłu.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michał Barcz
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa
20 Wiara i świat doczesny. O aktualności myśli Blaise Pascala
Zdzisław Krasnodębski
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 285-314 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148661
Słowa kluczowe: G. Bernanos chrześcijaństwo francuski katolicyzm F. Mauriac rozum świat pochrześcijański wiara
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W artykule zostaje postawione pytanie: czy lektura prac Pascala może pomóc komuś, kto dziś szuka sensu życia? Czy apologia chrześcijaństwa może trafić do współczes-nego człowieka, żyjącego w świecie uznawanym za pochrześcijański? Odpowiadając na to pytanie, autor odnosi się do kwestii relacji między rozumem a wiarą. Nawiązując do Pascala, analizuje jego rozumienie tej relacji, a także rozumienie chrześcijaństwa, oraz na paru przykładach pokazuje wpływ Pascala na kulturę francuską. Obecnie w Europie dominuje uniwersalistyczny humanitaryzm – religia ludzkości będąca transformacją chrześcijaństwa. Współczesne chrześcijaństwo, w tym także Kościół katolicki, dostosowują się do nowych trendów kulturowych. Laksyzm, który Pascal zwalczał w Prowincjałkach, zwyciężył, a chrześcijaństwo, wiara niegdyś surowa i wymagająca, głosi bezwarunkową miłość do każdego i przebaczenie dla każdego. Lektura dzieł Pascala przypomina, że chrześcijaństwo było ze swej istoty czymś innym niż współczesny humanitaryzm.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Zdzisław Krasnodębski
1 2
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie, ul. Kopernika 26, 31–501 Kraków
  2. Universität Bremen, FB 8 Sozialwissenschaften, Bibliothekstraße 1, 28359 Bremen, Niemcy
21 „Tajemny instynkt”. Pascal o grzechu pierworodnym
Anna Głąb
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 315-332 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148662
Słowa kluczowe: chrześcijaństwo grzech pierworodny B. Pascal tajemny instynkt
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Problem grzechu pierworodnego jest centralny dla rozważań Blaise’a Pascala. Autorka najpierw przedstawia, na czym polega dominujący konsensus w kwestii interpretacji poglądów Pascala na temat grzechu pierworodnego. Następnie, korzystając z analiz Williama Wooda, zwraca uwagę na poznawcze konsekwencje grzechu pierworodnego. Na przykładzie fragmentu z Myśli Pascala dotyczącego rozrywki zajmuje się problemem dwoistości, jaka nęka ludzką naturę, a więc tytułowego „tajemnego instynktu”. Analizuje, w jaki sposób Pascal rozumie „wstręt do prawdy” i samooszu-kiwanie, które miałoby być skutkiem grzechu pierworodnego. Na koniec zastanawia się, czy wobec przyjęcia przez Pascala istnienia w naturze ludzkiej dwóch przeciwnych instynktów, jako tłumaczących kondycję człowieka po grzechu pierworodnym, nie powinno się uznać istnienia dwóch antropologii, a także dwóch wizji chrześcijaństwa, z których bardziej pesymistyczną przyjmuje sam Pascal.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Głąb
1
ORCID: ORCID
  1. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
22 Pascal a jansenizm
Marek Nowak
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 333-349 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148663
Słowa kluczowe: jansenizm B. Pascal J. Pascal Port-Royal
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie związków między myślą Blaise’a Pascala a jansenizmem, który odgrywał istotną rolę w teologii i duchowości francuskiej XVII i XVIII wieku. Jansenizm charakteryzowało podkreślanie wagi teologii łaski głoszonej przez św. Augustyna oraz daleko posunięty ascetyzm. Analiza różnych wypowiedzi Pascala pokazuje, że po swoim nawróceniu zaczął on sympatyzować z ruchem jansenistycz-nym. Niemniej trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy z tym ruchem w pełni się utożsamiał.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marek Nowak
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa
23 Rozum i serce
Jacek Hołówka
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 351-365 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148664
Słowa kluczowe: H. Frankfurt herezja jansenizm łaska uczynkowa łaska zbawcza naddeterminacja wolna wola zakład Pascala zbawienie
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Autor zajmuje się filozoficznymi problemami postawionymi w Prowincjałkach Pascala. Wraca do pytania, czy o zbawieniu decyduje Boża łaska, czy zasługi wiernych. Nie skupia uwagi na odpowiedziach doktrynalnych protestantów, jansenis-tów, Watykanu, dominikanów ani jezuitów. Szuka odpowiedzi filozoficznych i for-mułuje je na własną odpowiedzialność. Szczególnie przekonująca wydaje mu się odpowiedź oparta na pojęciu koincydencji. Jest możliwe, że między staraniami wiernych o zbawienie i decyzjami podejmowanymi przez Boga na ten temat zachodzi niewymuszona, choć trwała zbieżność, nieoparta na związkach przyczynowych. Wiarygodność tego rozwiązania jest wzmacniana przez odróżnienie funkcji rozumu i „serca”. Taki obraz teorii Pascala nie jest dość jasno widoczny w jego pismach – przyznaje autor artykułu – i proponuje pewne odczytanie tego niezrozumiałego faktu. Być może jest to konsekwencja dość niefortunnego przyjęcia przez Pascala tradycyjnej koncepcji przyczynowości, opartej na statystycznym, a nie metafizycznym, rozumieniu związku przyczynowego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jacek Hołówka
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa
24 Pascalowskie kłopoty z poznaniem człowieka i Boga
Alfred Wierzbicki
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 367-382 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148665
Słowa kluczowe: filozoficzny tenebryzm logika serca racjonalistyczny naturalizm religijny egzystencjalizm rozum wiara
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Artykuł jest próbą interpretacji religijnego egzystencjalizmu Blaise’a Pascala jako alternatywy dla racjonalistycznego naturalizmu. Pascal jawi się jako filozoficzny tene-brysta, posługujący się, jak barokowi malarze, mrokiem i światłem w poszukiwaniu dróg do poznania „ukrytego człowieka” i „ukrytego Boga”. Paradoks człowieka to jego nędza i wielkość. Logika serca wykracza poza granice rozumu, ale nie jest ona z nim sprzeczna. Według Pascala rozum i wiara dopełniają się. Broni on religii przed nauką i jednocześnie broni nauki przed kościelnym autorytaryzmem. Jego postulat separacji między religią a nauką jest odpowiedzią na sprawę Galileusza.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Alfred Wierzbicki
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Filozofii, Pl. M. Curie- -Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin
25 Pascal: sceptycyzm jako wstęp do eschatologii
Damian Leszczyński
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 383-395 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148666
Słowa kluczowe: antropologia V. Cousin eschatologia B. Pascal sceptycyzm zbawienie
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Blaise Pascal, wnikliwy czytelnik Michela de Montaigne’a, był filozoficznym sceptykiem, przy czym jego sceptycyzm nie był celem, a jedynie narzędziem wiodącym do intuicji marności i do antropologii ujawniającej nędzę człowieka. Tego typu ujęcie człowieka jako istoty zepsutej i skażonej pozwala z kolei zaatakować czyste „ja”, a więc ten punkt, który, wedle Kartezjańskiego programu (obecnego później w filozofii transcendentalnej i fenomenologii), uważa się za odporny na ataki scep-tyczne. Zdaniem Pascala odrzucenie „ja” jako myślącego – a więc deprecjacja samego myślenia – jest warunkiem zbawienia i podstawą eschatologii, w której jedyną drogą dla duszy jest całkowite oddanie się Bogu.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Damian Leszczyński
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Wrocławski, Instytut Filozofii, ul. Koszarowa 3, 51-149 Wrocław
26 Przekroczyć nieprzekraczalne. O monstrualnych konsekwencjach filozofii Pascala
Andrzej Ostrowski
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 397-410 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148667
Słowa kluczowe: człowiek głupota granice rozumu B. Pascal rozum
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W porównaniu z wieloma myślicielami zajmującymi się problemem człowieka, Blaise Pascal jest filozofem wyjątkowym. W uzasadnieniu tego stwierdzenia wystarczy zwrócić uwagę na związek między sposobem, w jaki rozumiany jest u Pascala człowiek, i na zagadnienie granic rozumu. Według Pascala człowiek to „monstrum niepojęte”, a autonomiczny rozum nie daje wiedzy pewnej. Celem artykułu, w świetle tego, że człowiek to „monstrum niepojęte”, jest zwrócenie uwagi na konsekwencje, jakie wynikają z filozofii Pascala zarówno w odniesieniu do sposobu, w jaki rozumiany jest człowiek, jak i dla zagadnienia granic rozumu. Ponieważ obie kwestie są ze sobą powiązane, konsekwencje te określiłem jako „monstrualne”. W kontekście filozofii Pascala „monstrualne konsekwencje” to również konsekwencje dziwne, trudne do zaakceptowania – ale możliwe. Jedną z takich konsekwencji jest to, że człowiek jest żywym paradoksem. Inna wyraża się pytaniem: czy wyznaczanie przez rozum swych własnych granic można uznać za ich przekraczanie?
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Ostrowski
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Filozofii, Pl. Marii Curie- -Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin
27 Pascalowskie zegary czasów
Zbigniew Drozdowicz
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 411-425 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148668
Słowa kluczowe: augustynizm czasy ludzi jansenizm zegary czasów
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Przyjmuję założenie, że czas jest tym, co mierzymy za pomocą zegarów. Podobne uproszczenie problemu czasu zaproponował Albert Einstein. Uproszczenie to ma jednak względny charakter, bowiem pozostawia szerokie pole dla stosowania różnych miar tak pojmowanego czasu, jak i różnorodnych konstruowanych przez ludzi zegarów, z którymi te miary są związane. Tytułowy „zegar czasów” w szerokim znaczeniu jest to zegar mierzący pojawianie się i funkcjonowanie w kulturze różnych poglądów i ludzkich zachowań. W znaczeniu wąskim jest to zegar mierzący aktywność intelektualną konkretnych osób. Tymi istotnie różniącymi się zegarami posługiwał się m.in. Blaise Pascal w swoich Myślach.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Zbigniew Drozdowicz
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Kulturo-znawstwa, ul. Szamarzewskiego 89A, 60-568 Poznań
28 Gnostyczne wątki w filozofii Pascala
Antoni Płoszczyniec
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 427-441 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148669
Słowa kluczowe: bezkres egzystencja człowieka gnostycyzm gnoza kondycja ludzka lęk B. Pascal przerażenie świat
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Celem artykułu jest identyfikacja i charakterystyka gnostycznych motywów w filozofii Blaise’a Pascala. Tekst opiera się na dystynkcji między gnozą a gnostycyzmem. Gnoza jest specyficzną formą myśli religijnej, wedle której wiedza stanowi środek samozbawienia; gnostycyzm zaś jest pierwotną i paradygmatyczną postacią rzeczonej formy myślenia z pierwszych wieków naszej ery. W pracy prześledzono obecność w filozofii Pascala tropów typowo gnostycznych, takich jak motyw obcości życia w świecie, opozycji między duchem a światem, skrytości Boga, porządków egzystencji, życia jako snu i zagłuszającego zgiełku świata. Rezultat badań jest pozytywny: filozofia Pascala zawiera szereg motywów charakterystycznych dla gnostyków. Dotyczy to głównie motywu obcości. Egzystencja jest dla myślącego podmiotu przepełniona alienacją, a duch nie czuje się częścią niezrozumiałego i bezmyślnego świata. Dualizm ducha i świata posiada analogon w opozycji Boga i świata. Pascal twórczo rozwinął motyw światowego zgiełku, poprzez swoje refleksje nad rozrywką w życiu człowieka. Mimo wszystko refleksja Pascala nie stanowi gnozy, gdyż mocno przeciwstawia się wszystkim kluczowym elementom gnozy: filozof wiarę przeciwstawia wiedzy, łaskę samozbawieniu, a uniwersalizm chrześcijaństwa – elitaryzmowi i hermetyzmowi.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Antoni Płoszczyniec
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Prawa, Ekonomii i Administracji, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków
29 Pascal i Epiktet: dwa sposoby radzenia sobie z nędzą człowieka
Andrzej Stępnik
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 443-457 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148670
Słowa kluczowe: antropologia Epiktet B. Pascal stoicyzm szczęście
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Epiktet i Michel de Montaigne byli autorami, których Blaise Pascal najchętniej czytywał i którzy byli dla niego główną filozoficzną inspiracją. Stoicy proponowali konkurencyjny wobec Pascalowskiego sposób radzenia sobie z nędzą człowieka. Autor Myśli, stanowiących apologię religii chrześcijańskiej, przedstawił alternatywę: albo nędza człowieka bez Boga, albo szczęście z Bogiem. Stąd wysiłek Pascala, by zdyskredytować stoicyzm jako realną wobec chrześcijaństwa alternatywę. Celem pracy jest analiza zarzutów Pascala skierowanych wobec stoicyzmu i zestawienie rozwiązania stoickiego z pozytywną propozycją Pascala, jaką jest chrześcijaństwo. Okazuje się, że Pascalowskie zarzuty nie znajdują potwierdzenia w rzeczywistości, a stoicyzm stanowi realną możliwość uzyskania w doczesnym życiu szczęścia, co świadczy o fałszywości alternatywy Pascala. Autor Myśli traktuje stoicyzm jako konkurencyjne wobec chrześcijaństwa remedium na nędzę człowieka, przez co nie dostrzega, że stoicyzm oferuje narzędzia, które mogą pomóc chrześcijanom w radzeniu sobie z wyzwaniami doczesności i w podporządkowaniu woli człowieka woli Bożej.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Stępnik
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa
30 Analiza porównawcza projektów apologetycznych Pascala i Berkeleya
Krzysztof Piętak
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 459-474 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148671
Słowa kluczowe: apologetyka G. Berkeley filozofia XVII wieku historia filozofii metodologia B. Pascal
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Artykuł stanowi próbę analizy porównawczej apologetyki Blaise’a Pascala i George’a Berkeleya. Interpretacyjna skuteczność tej próby ma w moim zamierzeniu stanowić wstępne uzasadnienie dla wprowadzenia w życie dwóch postulatów z zakresu metodologii historii filozofii. Po pierwsze, odrzucenia schematów interpretacyjnych właściwych narracji, którą określam mianem „narracji oświeceniowej” w odniesieniu do filozofów XVII wieku (od Kartezjusza do Berkeleya). Po drugie, zastosowania w odniesieniu do filozofów XVII wieku nowego klucza egzegetycznego, który określam mianem „klucza apologetycznego”. W części 1 artykułu wymieniam cechy charakterystyczne „narracji oświeceniowej” i opisuję, jakie destrukcyjne skutki ma jej zastosowanie w odniesieniu do Pascala i Berkeleya. W części 2 zestawiam ze sobą strukturę apologetyki Pascala i Berkeleya, wskazując występujące między nimi podo-bieństwa oraz różnice. W części 3 i 4 angażuję się w krótką spekulację historiozoficzną dotyczącą hipotetycznego wpływu recepcji Myśli Pascala na kształt projektu apologetycznego Berkeleya. W części 5 uzasadniam postulat zastosowania „klucza apologetycznego” w odniesieniu do wszystkich tzw. wielkich filozofów XVII wieku.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Krzysztof Piętak
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, ul. Kra-kowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa
31 Pascal oczami Lwa Szestowa
Janusz Dobieszewski
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 475-486 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148672
Słowa kluczowe: B. Pascal rozum sen L. Szestow wiara
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Tekst jest próbą przedstawienia poglądu Lwa Szestowa na filozofię Pascala. Pascal był dla mocno krytycznego wobec historii filozofii Szestowa jednym z nielicznych w dzie-jach myślicieli, którzy słusznie i udanie przeciwstawili się wszechdominacji racjonalizmu (stałości, ogólności, konieczności) w ujmowaniu świata i ludzkiego poznania. Kluczowym dla Szestowa motywem filozofii Pascala było wezwanie: „Jezus będzie konał aż do skończenia świata; nie wolno nam spać przez ten czas”.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Janusz Dobieszewski
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieś- cie 3, 00-927 Warszawa
32 Nieskończoność – bliska czy daleka? Wątki Pascalowskie w Tischnerowskim myśleniu o człowieku
Witold Glinkowski
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 487-496 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148673
Słowa kluczowe: filozofia dramatu nieskończoność B. Pascal J. Tischner
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Celem artykułu jest wykazanie podobieństw oraz różnic w pojmowaniu nieskończo-ności przez Józefa Tischnera i Blaise’a Pascala. W projekcie krakowskiego filozofa człowiek ma status podmiotu dramatycznego. Jednak, co często bywa przeoczane, nie jest on aktorem dramatycznym, gdyż jego udziału w dramacie niepodobna utożsamiać z odgrywaniem roli – nie gra on w dramacie, lecz pozostaje w nim na poziomie najgłębszego egzystencjalnego uczestnictwa. Jest zaangażowany w dramat osobiście, bezpośrednio i całkowicie. Będąc podmiotem dramatu, otwiera się zarówno na to, co skończone, jak i na to, co nieskończone. Otwiera się na przedmioty oraz na osoby, na świat oraz na nietożsamą z nim scenę dramatu, i wreszcie – na czas dramatyczny, rozpięty między usłyszeniem pytania a udzieleniem odpowiedzi. Dramatyczną kondycję człowieka warunkuje jego otwarcie na Nieskończoność. Nie tylko określa ona świat – transcendentny, różny od immanentnego środowiska zwierząt – ale pojawia się w horyzoncie pragnienia, będącego czym różnym od potrzeb. Potrzeby mają charakter utylitarny, pragnienie jest transcendentne – zarówno w swej genezie, jak i formach przejawu, bowiem eskaluje w miarę swego zaspokajania. Potrzeby nie wykraczają poza skończoność. Pragnienie, przeciwnie „karmi się własnym głodem”, ponieważ, według słów Emmauela Lévinasa: „Upragnione nie wypełnia go, lecz pogłębia”. Dla Pascala, podobnie jak dla Tischnera, tym, co gwarantuje możliwość otwarcia się na nieskończoność, nie jest wiedza, lecz wiara religijna.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Witold Glinkowski
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Łódzki, Instytut Filozofii, ul. Lindleya 3/5, 90-131 Łódź
33 Dalekie i bliskie powinowactwa filozofii Blaise’a Pascala
Anna Kawalec
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 497-514 | DOI: 10.24425/pfns.2023.148674
Słowa kluczowe: afirmacja życia B. Pascal podzielność powinowactwo rdzenni Amerykanie
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W osobistej wypowiedzi o filozofii Blaise’a Pascala zatrzymuję się na użytym przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego w tłumaczeniu Myśli słowie „powinowactwo”, które próbuję rozumieć w znaczeniu łacińskiego affinitas. Rozważam dwa konteksty jego użycia: immanentne w Myślach Pascala oraz w kontekście kultury rdzennych Amerykanów. Zestawienie obu źródeł nie tylko ujawnia ich wzajemne „powinowactwo”, lecz także pozwala na sformułowanie wskazań dla współczesnych form praktykowania filozofii.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Kawalec
1
ORCID: ORCID
  1. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Filozofii, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
34 Streszczenia
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 515-529
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex
35 Noty o Autorach
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 531-536
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex
36 Wkładki ilustracyjne
Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria | 2023 | No 4 | 1-23
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Instrukcja dla autorów

1. Długość artykułów: rozprawy − do 40.000 znaków (ze spacjami, czyli ok. 20 stron), recenzje − do 10.000 znaków (ze spacjami, czyli ok. 5 stron).

2. Do tekstu głównego rozprawy należy dołączyć:
a) 5−15 słów kluczowych po polsku i po angielsku;
b) krótkie streszczenie (ok. 1/3 strony) po polsku lub po angielsku;
c) krótką (ok. 3 zdań) notę o autorze.

3. Nadesłane teksty są kierowane do anonimowej recenzji. Zawartość recenzji nie jest podawana do wiadomości autorom; przekazujemy tylko postulaty sformułowane przez recenzenta i dostarczone nam z sugestią, by autor je poznał. Staramy się publikować wszystkie pozytywnie ocenione teksty, jednak niekiedy liczba bardzo dobrych propozycji przekracza objętość pisma, i wtedy niektóre artykuły musimy przesunąć do kolejnych numerów. W takiej sytuacji termin publikacji w dużym stopniu zależy od profilu tematycznego kolejnych numerów.

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji