Nauki Techniczne

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie

Zawartość

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie | 2024 | vol. LII/1

Abstrakt

Artykuł przygotowano z okazji opublikowania 50. tomu rocznika „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie”. Pokazano historię „Teki” jako jednego z krakowskich czasopism, specyfikę czasopisma architektonicznego, główne nurty badawcze, rozwijające się specjalności naukowe związane z dyscypliną architektura i urbanistyka, na tle wielokierunkowej działalności Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie. Odniesiono się również do innej poza „Teką” działalności wydawniczej i naukowej Komisji, która miała wpływ na publikacje w „Tece”. Ponadto dokonano prezentacji wybranych trzydziestu siedmiu polskich czasopism (od końca XIX wieku do współczesności) związanych z obecną dyscypliną naukową: architektura i urbanistyka, w interdyscyplinarnym ujęciu. Zastosowano metody badawcze typowe dla tego rodzaju prac: analizy katalogów i zbiorów bibliotecznych, baz danych i archiwów. Dokonano przeglądu literatury i przeanalizowano, między innymi, inne czasopisma architektoniczne: naukowe, branżowe i publicystyczne z zakresu architektury, urbanistyki i pokrewnych dyscyplin. Przeanalizowano szczegółowo pięćdziesiąt numerów „Teki”. Wykorzystano też studia porównawcze i analizę krytyczną. Badania pokazały główne kierunki zainteresowań badaczy oraz udowodniły wielodyscyplinarny charakter architektury i urbanistyki, pokazały dyscypliny współpracujące. Ponad półwieczny okres wydawania „Teki” ukazuje zmieniające się trendy i tendencje w podejmowanej problematyce naukowej. Z jednej strony są to osiągnięcia badawcze o uniwersalnym, globalnym zastosowaniu, a z drugiej — „Teka” nadal bliska jest krakowskim tradycjom i tożsamości.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Agata Zachariasz
1
ORCID: ORCID
Miłosz Zieliński
1
ORCID: ORCID

  1. Krakow University of Technology, Faculty of Architecture

Abstrakt

Techniki związane z modelowaniem 3D stały się bardzo ważnym elementem współczesnej fotogrametrii. Pozwalają zobrazować rzeczywistość w ciekawy i efektowny sposób, z jednoczesnym zachowaniem metryczności. Modele 3D mogą być wykorzystywane do inwentaryzacji obiektów, ich rekonstrukcji i prezentacji. W artykule przedstawiono wybrane aspekty pozyskiwania i przetwarzania danych z wykorzystaniem techniki skanowania laserowego, bezzałogowych statków powietrznych (BSP) i fotogrametrii bliskiego zasięgu. Integracja tych danych stała się nowym narzędziem, które rozszerzyło dotychczasowe możliwości pomiarowe, znajdując zastosowanie w modelowaniu 3D i stworzeniu realistycznego obiektu architektonicznego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Izabela Piech
1
ORCID: ORCID
Bartłomiej Cichoń
1

  1. University of Agriculture in Krakow, Faculty of Environmental Engineering and Land Surveying

Abstrakt

Celem badawczym artykułu było usystematyzowanie architektury sakralnej Cęckiewicza poprzez analizę porównawczą charakterystycznych dzieł z różnych okresów jego twórczości. Witold Cęckiewicz był profesorem zwyczajnym i doktorem honoris causa Politechniki Krakowskiej, mentorem, nauczycielem i wychowawcą kilku pokoleń architektów i urbanistów na Wydziale Architektury tej uczelni. Był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i honorowym przewodniczącym Komitetu Architektury i Urbanistyki PAN, a także członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Był wybitnym projektantem wielu dzieł: budynków i zespołów urbanistycznych, rzeźb i pomników, grafikiem i poetą, autorem kilku tomików poezji, będących słowami i wersetami poetyckimi wyrażającymi myśli o przestrzeni i pięknie. Wniósł nieoceniony wkład w rozwój polskiej myśli architektonicznej i kształt otaczającej nas przestrzeni poprzez własne prace i osiągnięcia wielu swoich uczniów. Jego bogaty dorobek — zarówno projektów, jak i realizacji — na który składają się dzieła z okresu zderzenia i narodzin nowych kierunków stylistycznych w architekturze, jest wart analizy i omówienia, zwłaszcza w obszarze architektury sakralnej.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Mateusz Gedymin Gyurkovich
1
ORCID: ORCID
Jacek Karol Gyurkovich
2
ORCID: ORCID
Wojciech Oktawiec
3
ORCID: ORCID

  1. Krakow University of Technology, Faculty of Architecture
  2. Academy of Silesia in Katowice, Faculty of Architecture, Civil Construction and Applied Art
  3. New York Institute of Technology, School of Architecture & Design

Abstrakt

Pod koniec 2022 roku zmarł Arata Isozaki, wybitny architekt japoński. Jego śmierć skłania do zastanowienia się nad jego zrealizowanymi dziełami i spuścizną teoretyczną w postaci projektów teoretycznych i bogatego dorobku pisarskiego. Celem niniejszego artykułu jest zarysowanie sylwetki twórczej i wprowadzenie w problematykę periodyzacji i klasyfikacji dorobku architekta. Właściwe odczytanie i interpretacja twórczości Isozakiego, z racji ogromnego zakresu tematycznego prac architekta, wykracza poza ramy artykułu. Wieloznaczny i poetycki język architektury Araty Isozakiego ewoluował w ciągu sześciu dekad. Sam architekt określał swoją twórczość jako architekturę ciągłej zmiany. W niniejszym artykule autorzy pragną wstępnie przedstawić problematykę klasyfikacji architektury Araty Isozakiego w oparciu o wybrane pozycje bibliograficzne.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Krzysztof Ingarden
1
ORCID: ORCID
Katarzyna Banasik-Petri
1
ORCID: ORCID

  1. Andrzej Frycz Modrzewski Kraków University, Faculty of Architecture and Fine Arts

Abstrakt

Paryska galeria François Pinaulta powstała w pieczołowicie odnowionym budynku Bourse de Commerce, w którym uprzednio mieściła się siedziba giełdy towarowej. Budynek ten był wcześniej wielokrotnie przebudowywany, jego historia jest przykładem ścierania się sprzecznych interesów i różnych sposobów przekształceń, podyktowanych zmieniającymi się potrzebami funkcjonalnymi. W XVI wieku wzniesiono tu pałac Katarzyny Medycejskiej z charakterystyczną kolumną, który przetrwał do 1748 roku. W 1776 roku, w miejscu wyburzonego pałacu zbudowano magazyny i giełdę zbożową (Halle au Blé). Pod koniec XIX wieku została ona gruntownie przebudowana na potrzeby giełdy towarowej (Bourse de Commerce). Kolejna transformacja nastąpiła współcześnie: wydzierżawiony od władz miejskich obiekt został zaadaptowany na galerię sztuki 130 współczesnej, a w jego wnętrzu ustawiony został betonowy cylinder, tworzący główną przestrzeń ekspozycyjną i komunikacyjną. Autorem projektu adaptacji jest japoński architekt Tadao Andō. Wydzierżawiony na 50 lat budynek byłej giełdy stał się oryginalnym muzeum sztuki współczesnej — budzącym kontrowersje, radykalnym dziełem współczesnej architektury, przykładem zręcznie przeprowadzonej adaptacji funkcjonalnej zabytkowego budynku. W artykule dokonano analizy tego projektu na tle innych projektów adaptacji zabytkowych budynków na galerie sztuki współczesnej wykonanych przez Tadao Andō na rzecz François Pinaulta, przyjętych w nich strategii projektowych, osiągniętych rezultatów, analizowanych z perspektywy historyka sztuki i architekta.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Jasińska
1
ORCID: ORCID
Artur Jasiński
2
ORCID: ORCID

  1. Jagiellonian University, Jagiellonian University Museum
  2. Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Faculty of Architecture and Fine Arts

Abstrakt

W artykule omówiono wysiłki twórcze mające na celu zachowanie i wyeksponowanie walorów środowiska naturalnego i zasobów kulturowych Islandii na przykładzie jej stolicy — Reykjavíku. Dotyczy to także innowacyjnego wykorzystania w projektowaniu przestrzeni zjawisk środowiskowych, charakterystycznych dla wyspy i jej stolicy. W tekście zwrócono uwagę na układ urbanistyczny centrum Reykjavíku oraz budynki — symbole w architekturze miasta, a także ich znaczenie w budowaniu tożsamości miejsca: kościół Hallgrímskirkja, projekt: Guðjón Samuelsson; Harpa, projekt: Henning Larsen Architects we współpracy z Olafur Eliasson i Batteríið Architects oraz Nordic House zaprojektowany przez Alvar Aalto.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Elżbieta Kaczmarska
1
ORCID: ORCID
Małgorzata Kaczmarska
2
ORCID: ORCID

  1. Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Faculty of Architecture and Fine Arts
  2. The Eugeniusz Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Faculty of Sculpture and Art Mediation

Abstrakt

Artykuł przedstawia nieznany w całości tekst Profesora Juliusza Żórawskiego (1889–1967), ważnego twórcy architektury okresu modernizmu i najwybitniejszego polskiego teoretyka architektury, światowego pioniera interpretacji architektury metodami psychologii postaci. Prezentowany tekst jest maszynopisem o objętości 247+1 stron. Omówiono charakterystykę języka tej pracy, domniemane źródła tekstu (publikacje Autora, wykłady zapisane przez osobę trzecią, zapisy ze słuchu), jego charakterystyczne cechy oraz trudności odczytania i inter­pretacji, wskazano części pracy, które zostały wcześniej wydane drukiem. Niezależnie od maszynopisu, w któ­rym nazwa Rozdział występuje w trzech miejscach, w przedstawianym wstępnym opracowaniu redakcyjnym określono 12 zespołów tematycznych, które składają się na całość omawianej pracy: 1) Ograniczona złożoność; 2) Potrzeby i intencje; 3) Maksimum i minimum w architekturze; 4) Integracja rzeczowości i artystyczności; 5) Monumentalność i harmonia; 6) O akompozycyjności w architekturze; 7) Architektura zaangażowana przez racjonalność; 8) Wielkie zbiory; 9) Wielki przełom; 10) Komponowanie; 11) Karta Ateńska; 12) Inne. Podjęto próbę podsumowania, analizę wartości dzieła i dyskusję dotyczącą potrzeby wydania całości pracy albo też dotąd nieopublikowanych jej elementów, stanowiących 55% omawianego tekstu.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Krzysztof J. Lenartowicz
1
ORCID: ORCID

  1. Urbanism and Architecture Committee of the Polish Academy of Sciences, Krakow Branch

Abstrakt

Współczesny krajobraz ulega szybkim zmianom w wyniku niespotykanej w poprzednich wiekach antropopresji. Bardzo istotnym problemem jest wymiar etyczny przekształcania krajobrazu. Jednym z filozofów, który zwracał na to szczególną uwagę, był Romano Guardini. W jego Listach znad jeziora Como odnajdujemy perspektywę humanistyczną postrzegania tego problemu, którą można zdefiniować jako właściwą współczesnym czasom syntezę „natury i kultury”. Także jego widzenie Człowieka, jako nosiciela Boskiej Cząstki, która nadaje mu godność i wskazuje na właściwą — opiekuńczą rolę w stosunku do Natury. Guardini zauważa, że Natura uległa całkowitej transformacji wraz z pojawieniem się na Ziemi ludzi, a nieuchronne zmiany przestrzeni kulturowych — krajobrazu kulturowego — muszą uwzględniać nowy paradygmat przekształcania przestrzeni przy użyciu najbardziej zaawansowanych technologii, ale z zachowaniem głębokiego wymiaru duchowego.

Podstawą niniejszego artykułu jest tekst, który ukazał się jako ‘Wstęp’ do: Guardini, R. (2021), Listy znad jeziora Como, przekł. Markiewicz, K., Warszawa: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Bolesław Stelmach
1
ORCID: ORCID
Oksana Oleksiivna Salata
2
ORCID: ORCID

  1. Lodz University of Technology, Faculty of Civil Architecture and Environmental Engineering
  2. Borys Grinchenko Kyiv University, Head of the Department of Ukraine History of the Historical and Philosophical Faculty

Abstrakt

Współczesny sakralny krajobraz Góry Athos jest szczególny, nierozerwalnie związany z całością Góry Athos, jej wpływem na człowieka w całej pełni. W artykule omówiono cechy, charakterystykę i specyfikę percepcji takiego krajobrazu we wspólnym paradygmacie studiów architektonicznych nad krajobrazem oraz w dyskursie teologicznym. Podległa jedynie jednej z tych stron, wizja krajobrazu religijnego Athos traci swoje zasadnicze cechy, które są również znaczące dla drugiej strony. Takie interdyscyplinarne spojrzenie jest istotne, ponieważ pozwala połączyć ważne cechy ludzkiej świadomości i bytu w jedność aspektów racjonalnych i irracjonalnych, mistycznych i fizycznych. Figuratywna integralność i analityczne procedury pozwalają nam zachować synkretyczną esencję przedmiotu, o którym mówimy — krajobrazu religijnego Góry Athos.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Bogusław Maciej Podhalański
1
ORCID: ORCID
Yuriy Ivanovych Kryvoruchko
2
ORCID: ORCID

  1. University of Argiculture in Krakow, Faculty of Environmental Engeneering and Land Surveying
  2. Bialystok University of Technology, Faculty of Architecture

Abstrakt

Nowoczesność, na równi z poszukiwaniem tożsamości narodowej, w pierwszej połowie XX wieku, wyznaczały kierunki poszukiwań stylu dla literatury, sztuki i architektury w Polsce. Taka też zarysowywała się ich kolejność. Eksperymenty formalne modernizmu coraz bardziej zmierzały do postawy refleksyjnej, jaką wyznaczał surrealizm.

Architektura początkowo czerpała ze sztuki Młodej Polski, by stopniowo wypełnić się art déco. Na końcu pojawił się surrealizm. Widać ten proces w działalności inwestycyjnej uzdrowisk południowej Małopolski. W 1949 roku pojawia się, zaprojektowany przez Stanisława Gruszkę, surrealistyczny park przy sanatorium dziecięcym w Rabce. Praca ukazuje tło kulturowe tego obiektu, opierając się na tekstach historycznych i analitycznych dla kwestii modernizmu i surrealizmu oraz ich wzajemnych powiązań. Określa ich immanentne cechy ukazując drogę ku uzyskaniu zbieżności architektury modernistycznej i surrealizmu w projekcie wspomnianego parku.

Układy ścieżek można tu odnieść do symboliki surrealistycznej z desygnatami w rodzaju totemu, głów kobiecych z atrybutami w postaci kolczyków, ust, z nakryciem głowy lub fantastycznym ptakiem, z siedzącym dzieckiem lub misiem, a może z desygnatem aktu. Surrealistyczna symetria nie jest doskonała, preferując krawędzie podobne, lecz nie identyczne. Tylko drzewa zachowują pełnię symetrii. Wzmacnia to efekt żywości desygnatu poddanego presji zwyczaju, który jest obecny w środowisku, w jakim go osadzono.

Analizując inne założenia parkowe omawianego okresu można stwierdzić, że jest to pierwszy na świecie park, który w swej strukturze, nie tylko w umeblowaniu, jest surrealistyczny. To, co na pierwszy rzut oka może wydawać się abstrakcją, posiada swój desygnat, który odchodząc od jednoznaczności, wprowadza nas w świat sennych marzeń.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Krzysztof Marek Rostański
1
ORCID: ORCID

  1. Silesian Technical University, Faculty of Architecture

Abstrakt

Dokonania projektowe Władysława Marconiego (1848–1915), jako jednego z czołowych przedstawicieli dojrzałej, a zwłaszcza późnej fazy historyzmu w architekturze polskiej, choć na ogół powszechnie znane, to jednak głównie w kontekście dzieł zrealizowanych przez niego około 1900 roku, czyli w szczytowym okresie jego kariery zawodowej. Celem badań było zatem prześledzenie, dotąd szerzej nieopracowanej, jego działalności projektowej w latach poprzedzających osiągnięcie przez niego około 1898 roku statusu jednego z najwybitniejszych, tak pod względem architektonicznym, jak i techniczno-technologicznym, warszawskich architektów przełomu XIX i XX wieku.

W artykule przedstawiono działalność projektową W. Marconiego z lat 1868–1888, to jest z okresu studiów, a przede wszystkim pierwszej fazy jego kariery zawodowej. Badania zostały przeprowadzone głównie w oparciu o publikacje z epoki w czasopismach fachowych i warszawskiej prasie, a przede wszystkim archiwalia przechowywane w kilku kolekcjach Muzeum Narodowego w Warszawie. W wyniku badań udało się ustalić nie tylko przebieg początkowej fazy kariery zawodowej W. Marconiego, ale także uzupełnić dotychczasową wiedzę o dotąd nieznaną jego działalność projektową, m.in. w warszawskim Hotelu Krakowskim oraz na Polesiu, w Kosowie oraz w majątkach Porzecze i Piaseczna.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Małgorzata Rozbicka
1
ORCID: ORCID

  1. Warsaw University of Technology, Unit of Polish Architecture

Abstrakt

Test dedykowany jest pamięci Profesora Bonawentury Macieja Pawlickiego, architekta, praktykującego kon­serwatora zabytków architektury, wybitnego dydaktyka wykładającego na kilku polskich uczelniach, który przez wiele lat związany był z rocznikiem Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie, recenzując wiele zamieszczanych w nim artykułów oraz pełniąc funkcję Sekretarza redakcji. Koniec lat 20. XXI wieku zamyka pewien rozdział historii Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, macierzystej uczelni Profesora, kończąc epokę wielkich humanistów pracujących na tej technicznej uczelni. Celem wywodu jest pokazanie humanistycznej natury barwnej osobowości Profesora, która swą podstawę miała w siedmiu przymiotach: prudentia, fides, fortitudo, temperantia, spes, patentia i sapientia. W kolejnych rozdziałach tek­stu zaprezentowano naturę tego humanizmu, pogłębianą dzięki studiom i badaniom prowadzonym przez 62 lata pracy zawodowej Profesora. Takie podejście do prezentacji sylwetki Profesora jest poparte treściami jego publikacji, zwłaszcza tych zmierzających do wypracowania nowego podejścia metodologicznego zarówno dla sposobów nauczania, jak i do wdrażania nowych zasad ochrony zabytków. W podsumowaniu podano pod­stawowe fakty biograficzne, drogę jego kariery zawodowej, główne organizacje oraz wydawnictwa naukowe, z którymi współpracował oraz nagrody i odznaczenia, jakimi za swą pracę i dorobek został uhonorowany.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jolanta Sroczyńska
1
ORCID: ORCID

  1. Krakow University of Technology, Department of Architecture, Chair of History of Architecture and Monument Conservation

Abstrakt

Badania morfologiczne miast opisują formę fizyczną miast oraz wyjaśniają układ i kompozycję przestrzenną struktury miasta. W zakresie zielonej infrastruktury miast (ZIM) badania morfologiczne dotyczą przede wszystkim formy, rozmieszczenia i układu miejskich terenów zieleni. Celem tego badania jest określenie, w jakim stopniu modele ZIM zakorzenione w literaturze urbanistycznej można jednoznacznie zidentyfikować przy użyciu danych przestrzennych dotyczących faktycznego użytkowania/pokrycia terenu w miastach. Ponadto zweryfikowano, czy zidentyfikowane modele wykazywały unikalne i istotne statystycznie cechy pod względem budujących je składowych. Badaniami objęto 264 miast — wszystkie gminy miejskie w Polsce, liczące poniżej 100 tys. mieszkańców. Za elementy ZIM uznano obszary pokryte roślinnością i wodami. Wykorzystując metodę ekspercką zidentyfikowano pięć modeli ZIM: okalający, pasmowy, sektorowy, wyspowy i perforowany. Do scharakteryzowania struktury ZIM obliczono podstawowe metryki krajobrazowe wykorzystując dane wektorowe, zawierające klasy pokrycia i użytkowania terenu (LULC) przy użyciu V-LATE 2.0. Następnie przeprowadzono nieparametryczny test statystyczny sumy rang Kruskala-Wallisa z analizą post-hoc w celu obserwacji zróżnicowania modeli. Badania wykazały, że stosując metody jakościowe wsparte metodami ilościowymi, możliwe jest kategoryzowanie wzorców LULC do modeli ZIM. Objęcie badaniami dużej próby 264 miast pozwoliło wskazać odrębność modeli ZIM w badanych grupach miast (małych i średnich), przy zachowaniu istotności statystycznej. Badanie wykazało, że analiza wskaźników krajobrazowych wspiera identyfikację modeli UGI.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Agata Cieszewska
1
ORCID: ORCID
Joanna Adamczyk
1
ORCID: ORCID
Renata Giedych
1
ORCID: ORCID
Barbara Szulczewska
2
ORCID: ORCID

  1. Warsaw University of Life Sciences, Department of Landscape Architecture
  2. Institute of Urban and Regional Development

Abstrakt

Celem badań jest ocena możliwości aplikacji techniki cyfrowej analizy krajobrazu dla potrzeb oceny wpływu nowych budynków wysokościowych na strukturę miasta historycznego, zbudowanego na układzie średniowiecznym, objętym ochroną UNESCO. Omawiane badania zostały przeprowadzone na przykładzie Torunia (Polska), którego historyczne centrum jest wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Naprzeciw toruńskiej starówki, po drugiej stronie Wisły, oddzielonej przez kompleks leśny Kępy Bazarowej, planowany jest nowy obiekt wysokościowy. W artykule przedstawiono wieloaspektowe symulacje oddziaływania tego budynku na krajobraz Torunia. W badaniach wykorzystano dane ze skaningu LiDAR oraz dedykowane analizom krajobrazowym metody, w szczególności Visual Impact Size (VIS). W rezultacie otrzymano mapę oddziaływania wizualnego budynku w skali miasta, na podstawie której określono miejsca widokowe, które poddano dalszym symulacjom. Uwzględniały one takie aspekty jak wariantowość wysokości i formy budynku, a także jego nasłonecznienie i materiał wykończeniowy elewacji. Omawiane badania stanowią element Studium zamówionego przez inwestora planowanego obiektu. Studium było prezentowane na posiedzeniu Radzy Miasta oraz na forum Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków. Wszystkie analizy i symulacje ujęte w artykule zostały opracowane przez autorów, z wykorzystaniem programów komputerowych w języku C++. Jednakże podobne symulacje mogą być prowadzone także z użyciem innych narzędzi GIS.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Klara Czyńska
1
ORCID: ORCID
Paweł Rubinowicz
1
ORCID: ORCID
Waldemar Marzęcki
2
ORCID: ORCID

  1. West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Faculty of Architecture
  2. University of Zielona Góra, Faculty of Construction, Architecture and Environmental Engineering

Abstrakt

Profesor Zbigniew K. Zuziak, który zmarł niespodziewanie w kwietniu 2023 roku, był wybitnym uczonym, urbanistą i architektem zaangażowanym w sprawy rozwoju Krakowa, otwartym na poglądy innych i stale poszukującym istoty badanych zjawisk. Prowadził rozważania różnorodnych zagadnień na płaszczyźnie architektury, urbanistyki i planowania przestrzennego w kontekście nauk humanistycznych i ekonomicznych, starając się wzbogacać sztukę budowania miast. Szczególnie ważne w podejściu Profesora było precyzyjne definiowanie pojęć, nazywanie zjawisk, wyrażanie idei, które traktował jako kluczowe dla rozwoju profesjonalnego warsztatu naukowego i praktycznego.

Profesor Zuziak zajmował się problemami budowania formy urbanistycznej, w tym estetycznymi i etycznymi aspektami jej rozwoju. Nawiązywał do nurtów filozofii definiujących piękno w kategoriach etycznych — jako piękno moralne. W tym kontekście nakreślił wyzwanie, jakim będzie równoważenie sprzecznych interesów i poszukiwanie nowych relacji pomiędzy społecznością i pojedynczym człowiekiem oraz kulturą i naturą. W niniejszym artykule autor przedstawia próbę zarysowania problematyki etycznego rozwoju miasta w świetle wątków zaczerpniętych z bogatego dorobku swojego Mistrza. Na tle stanu badań zaprezentowano efekty rozważań nad pracami Prof. Zuziaka. Wyniki usystematyzowano w trzech obszarach tematycznych definiując ramy etycznego rozwoju urbanistycznego. Wnioski podsumowują poszukiwania autora dotyczące głównych tez i przesłania Profesora.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Daniel Ogrodnik
1
ORCID: ORCID

  1. Krakow University of Technology, Faculty of Architecture

Abstrakt

Artykuł prezentuje autorską metodę badań prowadzonych w obszarze historycznej tkanki niewielkiego miasta w zakresie możliwości implementacji strategii uspokojenia ruchu. Metoda znalazła praktyczne zastosowanie przy opracowaniu koncepcji projektowej rewitalizacji starówki w Golubiu-Dobrzyniu, przygotowanej na zlecenie Urzędu Miasta przez zespół pracowników naukowych Politechniki Krakowskiej. Wypracowana metodologia, która opiera się na analizie podstawowych parametrów tkanki urbanistycznej oraz zagadnień komunikacyjnych, takich jak podaż miejsc parkingowych czy pomiar stopnia ich zajętości, dowiodła skuteczności w opracowaniu kompleksowej, ukierunkowanej na poprawę atrakcyjności strategii rewitalizacji zamierającego centrum miasta. Artykuł wypełnia lukę badawczą praktycznej strony działań. Poruszana problematyka, choć dotyczy zagadnień komunikacyjnych, dowiodła konieczności przekraczania ram tej dyscypliny i uwzględnienia szerokiego spektrum zagadnień z zakresu uwarunkowań architektoniczno-urbanistycznych, konserwatorskich, środowiskowych, społecznych i kulturowych. Trafność urbanistycznej diagnozy oraz celowość proponowanych zmian została potwierdzona w drodze prowadzonych konsultacji społecznych.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Damian Poklewski-Koziełł
1
ORCID: ORCID
Kinga Racoń-Leja
1
ORCID: ORCID
Carlos Marmolejo Duarte
2
ORCID: ORCID

  1. Cracow University of Technology, Faculty of Architecture
  2. Polytechnic University of Catalonia, Barcelona School of Architecture

Abstrakt

This paper aims to consolidate the achievements of Professor Zygmunt Ziobrowski, an authority figure in the field of spatial planning and urban planning. His career covered the period from 1959 to 2023. During this time, heengaged in design, research and organizational work. As the Director and Chief Designer of the Institute of Urban Development, he was the author of numerous development plans and studies, each of which was characterized by a well-thought-out methodology and original spatial concepts. He also found time to be active in institutions dealing with space and the environment on a national and international scale. He was the winner of many awards and competitions. His clear and uncompromising views and the extraordinary politeness and decorum with which he was able to defend them earned him universal respect.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marceli Łasocha
1
ORCID: ORCID
Magdalena Jaśkiewicz
2
Robert Kuzianik
3

  1. Krakow University of Technology, Faculty of Architecture
  2. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Rozwoju Regionalnego
  3. Biuro Architektoniczne Q-Arch

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest analiza rynku nieruchomości na terenie powiatu krakowskiego w okresie przed pandemią COVID-19 oraz w trakcie pandemii. W badaniu wykorzystano dane z państwowego rejestru cen nieruchomości obejmujące lata 2017–2021. W części wprowadzającej autorzy dokonali analizy problemów związanych z rynkiem nieruchomości w okresie pandemii, uwzględniając także rynek nieruchomości w powiecie krakowskim. Zbiór danych pozyskanych z urzędu obejmował 52 356 transakcji, a po usunięciu pozycji z brakującymi danymi, które analizowano, uzyskano około połowę tej liczby. Analiza obejmowała pięć różnych typów nieruchomości: domy, mieszkania, działki, lokale użytkowe oraz nieruchomości zabudowane. Największa liczba transakcji na analizowanym obszarze dotyczyła działek, natomiast najmniejsza domów. W przypadku cen lokale komercyjne miały najwyższe ceny za metr kwadratowy, podczas gdy działki były najtańsze. Od marca 2020 roku, kiedy wprowadzono pierwsze obostrzenia związane z pandemią COVID-19, spadła dynamika liczby transakcji, co było widoczne w roku 2021. Pandemia nie miała natomiast wpływu na ceny nieruchomości, których trend wzrostowy nie uległ zmianie.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Paulina Witek
1
Yurii Hubar
2
ORCID: ORCID
Mateusz Jakubiak
3
ORCID: ORCID
Kamil Maciuk
1
ORCID: ORCID

  1. AGH University of Science and Technology, Integrated Geodesy and Cartography
  2. Lviv Politechnic National University, Institute of Geodesy
  3. AGH University of Science and Technology, Department of Environmental Management and Protection

Abstrakt

Obecnie gospodarka w większym stopniu niż kiedykolwiek wcześniej bazuje na działalności opartej na wiedzy. Konieczność uchwycenia, zintegrowania i efektywnego wykorzystania wiedzy w każdym zawodzie stała się kluczem do utrzymania przewagi konkurencyjnej na rynku. Celem prezentowanego artykułu jest przedstawienie koncepcji zdarzeń w procesie wspomagania podejmowania decyzji przedstawionych w scenariuszach możliwego rozwoju miasta Zielona Góra (3 scenariusze uwzględniające różne warianty rozwoju) przy zachowaniu nadrzędnego celu rozwoju zrównoważonego na terenach miejskich. W artykule wykorzystano teoretyczny model miasta Zielona Góra zbudowany za pomocą grafów. Wynikiem analizy są trzy teoretyczne scenariusze rozwoju miasta typu „jeśli-to”. Wiedza przestrzenna, informacje i dane były ważne na przestrzeni dziejów. Mimo to, w miarę jak dostęp do technologii staje się coraz łatwiejszy, wymóg udostępniania wiedzy inline i online na potrzeby bieżących działań stał się znaczącym wyzwaniem współczesnego przemysłu naukowego i środowiska akademickiego. Scenariusze umożliwiają graficzną reprezentację i przewidywanie wpływu wzmocnionych lub osłabionych grup decyzji strategicznych.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marta Skiba
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Architektury i Urbanistyki

Abstrakt

Procesy tworzenia, funkcjonowania i rozwoju miast są trudne do opisania za pomocą tradycyjnych metod reprezentacji. Przełamanie tych ograniczeń staje się możliwe po zastosowaniu modeli definiujących obiekty powiązane relacjami, dynamicznie zmieniające się w czasie. W artykule przedstawiono doświadczenia własne dotyczące wykorzystania modeli cyfrowych w badaniu zjawisk urbanistycznych oraz kontekst historyczny i metodyczny modeli tego typu. Przeanalizowano dwa przypadki modeli zawierających informacje o dynamice procesów urbanistycznych: model historycznego wzrostu protomiasta Pułtusk i model dostępności komunikacyjnej Donostia / San Sebastián. Oba przykłady zaczerpnięto z badań prowadzonych przez autorów. Przedstawiono wnioski dotyczące doświadczeń w zakresie zastosowanej metody oraz szerzej — znaczenia parametrycznych modeli symulacyjnych dla racjonalnego projektowania.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jan Słyk
1
ORCID: ORCID
Jacek Markusiewicz
2
ORCID: ORCID
Ander Gortazar-Balerdi
3

  1. Warsaw University of Technology, Faculty of Architecture
  2. RAZ. Digital Tools for Urban Innovation
  3. Faculty of Architecture, UPV/EHU – University of the Basque Country, RAZ. Digital Tools for Urban Innovation

Abstrakt

W artykule przedstawiono wybór tekstów opublikowanych w „Tece” w latach 1967–1982, a poświęconych zagadnieniom związanym z ochroną i kształtowaniem środowiska. Autorzy byli świadomi najróżniejszych negatywnych zmian zachodzących w ich otoczeniu, wysuwali postulaty działań, które miały przeciwdziałać tym zjawiskom. W artykule wskazano kilka wątków powracających w najwcześniejszych numerach „Teki”.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Monika Bogdanowska
1
ORCID: ORCID

  1. Krakow University of Technology, Faculty of Architecture

Abstrakt

Man lives and acts within social space, which is the result of all individual and group activities, accumulating in time and space. These activities transform the physical environment of a person in such a way that it supports, to the greatest extent possible, the realization of individual and collective aspirations and expectations. The space created in this way becomes an area of relations between various actors and constitutes both physical space and its imaginary model in human consciousness. The article provides an overview of the mutual relations between human communities and space. The paper aims to analyse theoretical approaches in this area that define the role of the city’s community in the process of shaping its space and the impact of the quality of urban space on its users. A review of the current state of research, which is largely limited to the sociology of architecture and urban planning, has allowed for the identification of both research gaps and directions of research on these relationships. These have been indicated as recommendations and conclusions. In this context, the authors also cite examples of research and projects carried out in interdisciplinary expert teams, which constituted important threads in developing sociological research on urban space in Poland.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Karwińska
1
ORCID: ORCID
Dorota Jopek
2
ORCID: ORCID

  1. Krakow University of Economics, Institute of Political Science, Sociology, and Philosophy
  2. Krakow University of Economics, Institute of Spatial Management and Urban Studies

Abstrakt

Profesor Janusz Bogdanowski i Profesor Maria Łuczyńska-Bruzda to postaci, których działalność odzwierciedla znaczną część historii Krakowskiej Szkoły Architektury Krajobrazu. W ich pracach badawczych, społecznych i projektowych można prześledzić sposób kształtowania się idei, pomysłów i wspaniałych wizji, które miały za zadanie porządkować krajobraz i odpowiednio nim gospodarować.

Profesor Janusz Bogdanowski stworzył podwaliny metod i sposobu podejścia do badań naukowych, planowania i projektowania krajobrazu. Profesor Maria Łuczyńska-Bruzda swą działalnością badawczą, twórczą i praktyczną wyznaczyła ramy ochrony krajobrazu i określiła w nich rolę architekta krajobrazu. Ich publikacje na łamach „Teki Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie” stanowią unikalny zapis ewolucji dziedziny architektura krajobrazu, a późniejsze wydania z udziałem ich uczniów odzwierciedlają kontynuację badań i rozwój zespołu, który stworzyli.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Zbigniew Myczkowski
1
ORCID: ORCID
Urszula Forczek-Brataniec
1
ORCID: ORCID

  1. Krakow University of Technology, Faculty of Architecture

Abstrakt

Krajobrazy wiejskie były dawniej nośnikiem cech specyficznych dla danego regionu. Niestety obecnie ulegają one znacznym przekształceniom, zacierającym walory umożliwiające ich łatwą identyfikację. Powszechny dostęp do informacji, rozwój technologii oraz fakt, że dla większości mieszkańców wsi rolnictwo nie jest już głównym źródłem utrzymania, przyczyniają się do zacierania cech regionalnych w krajobrazie. Celem niniejszego artykułu jest pokazanie możliwości wykorzystania metody wyróżników krajobrazu (MWKraj) jako narzędzia przydatnego w badaniach i kształtowaniu krajobrazu wsi. Jako metodę przyjęto prezentację i dyskusję indywidualnych przypadków, pokazujących wykorzystanie tego narzędzia w praktyce badawczej i projektowej. Omawiane przykłady dotyczą działań w ramach Programu Odnowy Wsi, projektów rewitalizacji wsi, Sieci Najciekawszych Wsi, raportów krajobrazowych, rekomendacji do prowadzenia analiz krajobrazowych wykonywanych przy audytach krajobrazowych i prób ich zastosowania. Wymienione przykłady dotyczyły opracowań wykonywanych od skali jednej miejscowości, poprzez kilka gmin, aż do obszaru województwa czy regionu. We wszystkich sytuacjach ustalone procedury postępowania w ramach zastosowania metody MWKraj okazały się prawidłowe i skuteczne. Pozwoliło to na uwzględnienie szerokiej gamy wyróżników krajobrazowych w kontekście historycznym i współczesnym, a jednocześnie pokazało możliwości ich zastosowania w kształtowaniu krajobrazu zmieniających się wsi w celu zachowania specyfiki regionalnej. Jednym z aspektów było także zastosowanie wyróżników w kontekście nowych inwestycji, w celu wyboru prawidłowej lokalizacji, a także formy i skali nowo wprowadzanych obiektów.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Irena Niedźwiecka-Filipiak
1
ORCID: ORCID

  1. Wrocław University of Environmental and Life Sciences, Department of Landscape Architecture

Abstrakt

Krajobraz warowny z przełomu XIX i XX wieku podlega przemianom na skutek zmian pochodzenia antropogenicznego oraz naturalnych procesów przyrodniczych. Zieleń towarzysząca zabytkowym fortyfikacjom, drogom czy zespołom koszarowym, stanowi ważny z punktu widzenia historycznego, przyrodniczego oraz społecznego element zieleni miejskiej. Dlatego niezwykle ważne jest planowe zarządzanie fortecznym dziedzictwem przyrodniczym. Kształtowanie zieleni fortecznej wymaga uwzględnienia wartości zabytkowych i współczesnych, łączenia ograniczeń wynikających z ochrony zabytków z bieżącymi potrzebami społecznymi oraz środowiskowymi. Wobec szeregu zagrożeń, którym podlega zieleń forteczna oraz konieczności łagodzenia ich skutków, niezbędne jest opracowanie i wdrożenie standardów służących ochronie i kształtowaniu tej zieleni. Standardy takie mogłoby wspomóc i usprawnić procesy rewaloryzacji terenów pofortecznych oraz adaptacji zabytkowych fortyfikacji do nowych funkcji. W niniejszej pracy autorzy podjęli próbę określenia współczesnych wartości zieleni fortecznej, wskazali również problemy związane z jej identyfikacją, a także rodzajami i źródłami zagrożeń. Podsumowali dotychczasowe dokonania w zakresie teorii oraz praktyki ochrony i kształtowania zieleni fortecznej w krajobrazie warownym. Ustalenia te pozwoliły na wskazanie rzeczywistych wartości, których utrzymanie może mieć kluczowe znaczenie we współczesnym, zrównoważonym kształtowaniu zieleni fortecznej.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Łukasz Pardela
1
ORCID: ORCID
Agnieszka Wilkaniec
2
ORCID: ORCID
Jadwiga Środulska-Wielgus
3
ORCID: ORCID
Katarzyna Pałubska
4
ORCID: ORCID

  1. Wrocław University of Environmental and Life Sciences, Department of Landscape Architecture
  2. Poznań University of Life Sciences, Department of Landscape Architecture
  3. Cracow University of Technology, Faculty of Architecture
  4. Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Faculty of Historical Sciences

Instrukcja dla autorów

MANUSCRIPT ACCEPTANCE RULES

Papers that fulfill the substantive and technical requirements of the current volume will be accepted for consideration. Manuscripts must be submitted using the Editorial System. The total size of the manuscript must not exceed 70,000 characters for texts in two languages (Polish and English) or 35,000 characters for texts in one language (English), including an abstract (250 words maximum). A manuscript can feature no more than 10 illustrations and/or tables in total, which should not occupy more than 5 pages (detailed guidelines can be found in the instructions for authors here).

ACCEPTANCE FOR PEER REVIEW

The journal’s Editorial office reserves the right to accept papers for peer review at its discretion. Only papers that fit within the scope of the journal and the theme of its current volume will be accepted for peer review, provided that technical requirements have been met.

More detiled instructions:
http://teka.pk.edu.pl/index.php/dla-autorow/



Zasady etyki publikacyjnej

Ethics rules

Author’s duties:
-
The authors are responsible for the content of the published texts and the reliability of the data used therein, as well as the infringement of personal rights of third parties.

- Submited works must be original texts – it is excluded to publish works that are plagiarized (appropriating the authorship of someone else's work or part of it by distributing it under one's own name, including attributing the authorship of creative elements from someone else's work used in one's own work without stating the authorship and information about the source of the quotation), self-plagiarism (duplicating one's own publication in conditions misleading that it is a work or part of it for the first time published – without making changes to the text and providing information about the first edition) or co-authored works without indicating their co-authors, or as a result of unreliable practices such as ghostwriting (works created by a person agreeing to publish their works under the name of another person) or guest authorship (giving co-authors whose contribution to the publication was negligible or none).

- The originality of the text is confirmed by the authors in an appropriate statement (avalabe by Editorial Sytem)

- The authors also agree to the publication of their work in the so-called Open Access for scientific non-commercial purposes on the journal's website and in scientific repositories and full-text databases in which the journal is registered. (avalabe by Editorial Sytem)

-The authors undertake to obtain consents, in accordance with the principles of copyright law, from the authors, other owners of copyrights or heirs of the iconographic materials and other source materials used in the work for the use of these sources. Declarations on the right to dispose of source materials available in the Editorial System.

- If the text is the result of cooperation between two or more authors, all co-authors are obliged to specify the percentage of creative contributions made by them to the joint work (preparation of the article)

 

Editor’s duties:
-The editorial team is responsible for the efficient organization of the various stages of the publishing process: initial evaluation of the submitted article, opinion of the scientific board (Scientific Council and members of the editorial doard), submission of the text for external reviews, linguistic and technical editing, typesetting, typesetting, and proofreading.

-The Editorial Board determines the rules and course of the publishing process, takes care of their observance, provides relevant information to authors and reviewers via a constantly updated website and individual e-mail correspondence (treated as confidential documentation), acting on the basis of the law.

-The Editorial Board undertakes to avoid conflicts of interest in relation to accepted texts – a situation in which certain relationships (professional, personal or other) may affect the evaluation of the article or the decision to publish it.

-The initial assessment of the text is carried out objectively by the editorial team, taking into account the following criteria: compliance of the subject matter of the submitted article with the profile of the journal, originality of the text (checked with an anti-plagiarism program), technical correctness and compliance with editorial requirements, as well as its substantive value.

- During the discussion, the Editorial Board (the Scientific Council and the editorial team of the journal) decides to submit for review external texts pre-qualified for publication and to include them in the next issue of the annual or in subsequent issues, as well as to reject articles that do not meet formal requirements (e.g. subject matter inconsistent with the profile of the journal, lack of standards appropriate for a scientific text) or substantive requirements.

-The Editorial Board establishes consistent criteria for the evaluation of the article and requires reviewers to comply with the principles of reviewing ethics and the absence of conflicts of interest. A conflict of interest is considered to be a relationship of subordination, direct personal relations, kinship, affinity or close scientific cooperation with the author of the reviewed article in the period of the last 2 years before the submission of the text.

-The editorial board guards compliance with the principles of publication ethics. In the event of suspicion of misconduct or violation of the rules, the editorial board proceeds by documenting the cases of violation of ethical principles encountered and taking appropriate actions, including: publishing a correction, suspending the publication of the article, notifying the institution to whose achievements the author affiliates his text.

- Any changes made during the editorial work must not distort the author's actual thought, they are only aimed at caring for the substantive, linguistic and compositional correctness as well as the clarity of the message.

- If the submitted material is not qualified for publication, the editors do not use it in any way without obtaining the author's prior written consent.

- The Editorial Board makes every effort to prevent the process of violating the principles of intellectual property and ethical standards of publications through all kinds of business activities (marketing, promotion, sales).

 

Reviewer’s duties:
-An expert who undertakes to prepare a written review accepting or rejecting a text for publication confirms that he or she has appropriate competence in a given field and is ready to perform the work on time (so as not to delay the publishing process).

-Recenzent podejmując się recenzji poświadcza brak konfliktu interesów.

-By undertaking the review, the reviewer certifies that there is no conflict of interest.

-The review must take into account the following criteria: objectivity of the assessment, reliable argumentation, in the case of required additions, reference to appropriate studies and sources.

-The reviewer undertakes not to use the materials received from the editors in any form, treating them in accordance with the principle of confidentiality.

Publisher’s duties:
-All text and graphic materials published in the journal (in electronic and paper versions) are protected by the provisions of applicable law, including copyright, regulations on combating unfair competition, and the provisions of the Civil Code.

-The materials are published on the Internet in Open Aaccess: free of charge and without technical limitations; users can use them online or download PDF files in accordance with fair use laws and provided that the authors of the works are acknowledged and the source is cited.

If a breach of the principles of ethics is detected or reported by any of the parties, a committee composed of representatives of the Council, the Editorial Board and the Publisher is appointed, an investigation is initiated, and at the same time the authorities of the institution to which the entity reports is notified of the actions taken by the committee.

Procedura recenzowania

Peer review

Urbanism and Architecture Files journal follows a double anonymized review process. The submission will initially be assessed by our editors to determine suitability for publication in this journal. If your submission is deemed suitable, it will typically be sent to a minimum of two reviewers for an independent expert assessment of the scientific quality. The decision as to whether your article is accepted or rejected will be taken by our editors.

Our editors are not involved in making decisions about papers which they have written themselves; have been written by family members or colleagues; relate to products or services in which they have an interest.

Any such submissions will be subject to the journal's usual procedures and peer review will be handled independently of the editor involved and their research group.

All submissions are conduted by Editorial System which ensures anonymization during peer reviewing.

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji